Uzman isim uyardı: “Artçılar 2 yıla kadar uzanabilir”

Jeoloji Profesörü Selim İnan, Türkiye’de her yıl 24 binden fazla zelzele olduğunun altını çizerek, “Buna alışık olmalıyız. Biz Doğu Anadolu fayında büyük bir zelzele bekliyorduk ancak ikinci sarsıntısı beklemiyorduk. Her büyük sarsıntıda olduğu üzere artçılar bunda da olacaktır. Çok büyük bir fay kırıldığı için artçılar asgarî 1,5 yıl, tahminen 2 yıla kadar uzanabilir” dedi.

6 Şubat’ta Kahramanmaraş’ın Pazarcık ve Elbistan ilçelerinde meydana gelen zelzeleler, 11 vilayette büyük yıkıma neden olurken, binlerce insan hayatını kaybetti. Sarsıntıların akabinde birtakım bölgelerin tamamı neredeyse enkaz yığınına dönerken, çok sayıda vatandaş da etraf vilayetlere göç etmez zorunda kaldı. Ana sarsıntıların akabinde artçı sarsıntılar da devam ederken, vatandaşlar bilim insanlarından gelen açıklamaları bekliyor.

“Türkiye’de her yıl 24 binden fazla zelzele oluyor”

Mersin Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Jeoloji Mühendisliği Kısmı emekli Öğretim Üyesi Prof. Dr. Selim İnan, Kahramanmaraş’ı sarsıntıları ve sarsıntının ziyanlarını en aza indirmeyle ilgili açıklamalarda bulundu. Prof. Dr. İnan, Türkiye’nin bir zelzele ülkesi olduğunu söyledi. Türkiye’de her yıl 24 binden fazla zelzelenin meydana geldiğini vurgulayan İnan, “Buna alışık olmamız gerekiyor. Son sarsıntı Doğu Anadolu fayının üzerinde Pazarcık ve Elbistan’da meydana geldi. Biz yeri bilimciler olarak yıllardan beri gerek yayınlarla gerek kelamlı bildirilerle o bölgede bir zelzele bekliyorduk. Kırılacak parçayı da aşağı üst varsayım ediyorduk ve 7 üzeri bir sarsıntı olabileceğini düşünüyorduk. Fakat bir kere daha söyleyeyim bu sarsıntıların vaktini asla bilemiyoruz. En son Pazarcık da zelzele 1513 yılında oldu. O yıldan beri çok büyük sarsıntı orada olmadı ve büyük bir güç birikimi oldu. 500 yıllık bir güç birikimi var, bu süreçte o bölgenin daima sıkıştığını düşünün. Güç birikti ve en sonunda patladı” diye konuştu.

“Biz sahiden şaşkınız”

İlk sarsıntısı bekledikleri için şaşırmadıklarını kaydeden İnan, “Bizi asıl şaşırtan olay çabucak o sarsıntıdan 9 saat sonra Pazarcık’ın çabucak kuzeyinde bulunan Elbistan’da 7.6 büyüklüğünde bir zelzelenin meydana gelmesi oldu. Biz hakikaten o zelzelenin olmasıyla büyük bir sürprize uğradık. Bunu beklemiyorduk. Oda birinci zelzelede hasar görmüş olan bölgelerin büsbütün de yıkılmasına neden oldu. Birinci zelzelenin birinci arazi çalışmalarına baktığımızda yüzey uzunluğunun çok fazla olduğunu kestirim edemedik. En fazla 100-150 kilometre olabilir dedik ancak günler geçtikçe yerden gelen datalar Doğu Anadolu fayının 317 kilometre boyunca kırıldığını gördük. Elbistan’daki fay ise yaklaşık 170 kilometre boyunca kırıldı. Münasebetiyle çok büyük bir kırık kelam konusu. Sarsıntılar bu kırıkların uzunluğuna bağlı olarak büyüklükleri artar. Yada büyük sarsıntılar çok uzun yüzey kırığı oluştururlar. Hasebiyle bu bölgede 11 tane kenti etkileyen bu sarsıntı çok büyük bir sarsıntıydı. Biz nitekim çok şaşkınız” sözlerini kullandı.

“Depremlerin gününü, saatini bilmek mümkün değil”

Kahramanmaraş’ın akabinde en son Hatay’da 2 sarsıntının olduğunu hatırlatan İnan, “Bu formda baktığımızda da Doğu Anadolu fayının Malatya’nın çabucak güneyinden Hatay’a kadar kırıldığını ve hasebiyle da gelecek yıllarda o denli çok büyük o bölgede zelzele beklemiyoruz. Ancak kuzey bölümlerinde sarsıntı olabilir. Biz hangi bölgede zelzelelerin olabileceğini iddia edebiliyoruz lakin gününü, saatini söyleyemiyoruz. Bunu birtakım şeylere bakarak söylüyoruz. Öncelikle o bölgelerde kaç yılda bir zelzele olmuş. Hasebiyle gelecekte de kaç yılda zelzele olabilir diye bakıyoruz. Şayet o bölgedeki zelzeleler her 30 yılda bir oluyorsa ona nazaran kıymetlendirme yapıyoruz. Fakat bir daha belirtmek istiyorum sarsıntıların gününü, saatini söylemek mümkün değil. Kimileri çıkıp gün, saat verebiliyor. Bunlar büsbütün halkımızı kandırmak emeliyle ortaya atılmış eksiksiz teorileridir. Lütfen vatandaşlarımız buna inanmasınlar. Birde boğazdan geçen gemilerin zelzelelere neden olduğunu söyleyenlerde oldu. Bu türlü bir şeyin olması da mümkün değil. Zira sarsıntılar levha hareketlerine bağlı olarak oluşuyorlar” formunda konuştu.

“Artçılar 2 yıla kadar uzanabilir”

Artçıların sarsıntının tabiatında olduğunu lisana getiren İnan, kelamlarına şöyle devam etti: “Bazen bu türlü büyük sarsıntılarda öncü sarsıntılar da olabilir ancak her büyük sarsıntıda olabilir. Akabinde ana şok zelzele gelir ve sonrasında gerisinden sarsıntının büyüklüğüne orantılı olarak artçı sarsıntılar meydana gelir. Lakin artçı sarsıntılar hiçbir vakit ana zelzeleden daha büyük olmuyorlar. Bu sarsıntılar da giderek azalarak devam eder. 1999 Marmara zelzelesi 7.4 büyüklüğündeydi, onun artçıları bir yıl sürdü. Bunlar ise ondan çok daha büyük sarsıntılar. Hasebiyle bunların artçıların en az 1,5, tahminen 2 yıla kadar uzanabilir. Lakin hiçbir vakit için ana sarsıntısı geçmezler daima azalarak devam ederler lakin ortada bir pik yaparlar. İşte 5.0 civarlarına çıkabilir. Burada şuna çok dikkat etmek gerekir. Bilhassa zelzelede binalar yıkılan bölgelerde artçılar devam edeceği için hasarlı binalara yetkililer bir şey demeden girilmemesi gerekiyor. Bazen ufacık bir sallantıda o hasarlı binalar yıkılabilir.”

“Zemin sağlam, binamız kaliteliyse zelzeleden korkmayacağız”

Türkiye’deki birçok zelzele bölgesine gittiğini belirten İnan, “Orada yaptığımız incelemelerde binalarda kullanılan çimentonun da demirin de son derece kalitesi olduğunu gördük. Bina yaparken en değerli şeylerden biri de tabandır. Şayet yeriniz gevşek, sulu bir yerse bu sefer binanız sağlam dahi olsa büyük bir sallantı da yıkılır. Münasebetiyle yer ve bina kalitesini sağlam yaptığımız sürece sarsıntıdan korkmayacağız. Şayet buralara bu yüksek binaları diktirmeseydik bunlar olmazdı. Hatay’da bunlar çok besbelli. Gevşek tabanın üzerine çok katlı binaları yerleştirmişler. Tıpkı halde Kahramanmaraş’ta, Adıyaman ovasında o denli. Bu binaları bu türlü yerleştirdiğiniz vakit siz sarsıntısı zati çağırıyorsunuz. Lakin o gevşek toprakları ekim alanı olarak kullansak, binaları tabanı daha sağlam yerlere ve az katlı yapsak bunları yaşamayız” dedi. – MERSİN