Suriye’nin güneybatısı uyuşturucu üretimiyle gündemde
EŞREF MUSA/ETHEM EMRE ÖZCAN – Suriye‘nin güneyinde Hizbullah’ın denetimindeki vilayetler, Suriye kaynaklı uyuşturucu üretim ve dağıtımında ön plana çıkarken, uyuşturucu kaçakçılığının gayesindeki Arap ülkeleri Suriye idaresinden uyuşturucuyla uğraşta işbirliği yapmasını istiyor.
Suriye’nin güney vilayetlerindeki uyuşturucu üretimi ve kaçakçılığı memleketler arası alanda giderek daha fazla dikkatleri çekiyor.
ABD’nin Yabancı Varlıkları Denetim Ofisi (OFAC), Suriye’yi çoğunlukla Lübnan üzerinden kaçakçılığı yapılan ve son derece bağımlılık yapan captagon üretiminde “küresel bir lider” olarak nitelerken, İngiltere Dışişleri Bakanlığı da dünya genelinde üretilen captagon unsurunun yüzde 80’inin Suriye’de üretildiğini ve Şam idaresine büyük maddi dayanak sağladığını vurguluyor.
ABD idaresi, captagonun üretimi ve ülke dışına çıkarılmasında rol oynadıkları gerekçesiyle ortalarında Suriye Devlet Lideri Beşşar Esed’in iki kuzeninin de bulunduğu 6 kişiyi 28 Mart 2023’te yaptırım listesine aldı. Listede, Beşşar Esed’in kuzenlerinden Samer Kamal Esed, Wassim Badi Esed’in yanı sıra Suriyeli iş insanı ve Esed’in kardeşi Maher Esed’in yakın arkadaşı olan Khalid Qaddour da yer aldı.
Son olarak Suriye’nin Ürdün hududunda uyuşturucu üretiminin yapıldığı birtakım noktalara 8 Mayıs’ta birinci defa hava saldırısı düzenlenmesi ve bunun Amman idaresinin uyarısı olarak yorumlanması mevzuyu gündeme yerleştirdi.
Üretimin üslenmesi
Suriye idaresinin Rusya ve İran’ın dayanağıyla 2018’de ülkenin güneyini büsbütün denetimine almasının akabinde Ürdün hududundaki topraklar uyuşturucu üretimi ve kaçakçılığının adresi olarak gösterilmeye başlandı.
AA’ya bilgi veren mahallî kaynaklara nazaran, kelam konusu bölgelerde uyuşturucu imalatı ve kaçakçılığında kimi ordu birlikleri ile güvenlik güçlerinin yanı sıra Lübnan Hizbullahı irtibatlı bireyler yer alıyor.
Dera, Süveyda ile Şam kırsalında 3’ü büyük imalathane olmak üzere yaklaşık 10 captagon üretim tesisi ve onlarca depo bulunuyor.
Dera’nın batısında Harab Şahım köyündeki tesis ülkenin güneyindeki en büyük üretim tesislerinden biri. Bu köydeki tesislerin sorumlusu Meri el-Remsan, 8 Nisan’da Ürdün’e ilişkin olduğu kestirim edilen savaş uçaklarınca amaç alınmıştı.
Yine Dera’nın Neva ilçesi ile Süveyda’nın Lecat köyünde de uyuşturucu imalatı yapan tesisler bulunuyor. Bu tesisler, Suriye idaresinin askeri istihbaratı ile Lübnan Hizbullahı’yla direkt irtibatlı bireyler tarafından işletiliyor.
Örneğin, Neva tesisi sorumlusu Hizbullah temaslı İmad Hamdan iken Lecat’taki tesisin sorumlusu Hizbullah mensubu Hüseyin Rüveydan olarak biliniyor.
Kara ve deniz yollarıyla ülke dışına çıkarılıyor
Üretilen uyuşturucunun ülke dışına çıkartılmasında ordu birliklerinden 4. Fırka, Hava İstihbaratı, Cumhuriyet Muhafızları ile Askeri İstihbarat üniteleri ön plana çıkıyor.
Sevkiyat güzergahlarında karadan Ürdün ve Irak hududu kapıları ile kontrolsüz noktalar kullanılırken, uyuşturucu Lazkiye ve Tartus limanları üzerinden dünyaya pazarlanıyor.
Limanlardan yapılan çıkışlar Beşşar Esed’in kuzenlerinden Samir Esed tarafından denetim ediliyor.
Üretilen captagonun bir ölçüsü da lokal ağlarla ülke içindeki bağımlılara dağıtılıyor.
Kıbrıs Rum bölümündeki Operasyonel Tahlil ve Araştırma Merkezinin (COAR) yayımladığı “Suriye İktisadı Savaş Halinde” başlıklı çalışmada, Suriye’de captagon bağımlılık yaşının savaş öncesinde 30’un üzerinde iken şu an 11-14 yaşına düştüğü belirtiliyor.
Ürdün askeri önlemleri devreye sokuyor
Ürdün ordusu, Suriye hududundan uyuşturucu sokmaya çalışan kümelerle sık sık çatışıyor. Ürdünlü yetkililer, uzun müddettir Suriye tarafından kaçakçılığa karşı kâfi tedbirler alınmasını talep ediyor.
Ürdün Dışişleri Bakanı Eymen es-Safadi’nin 6 Mayıs’ta, Suriye’den uyuşturucu kaçakçılığının önünün alınmaması halinde “Suriye topraklarında askeri operasyon dahil gerekli önlemleri alacakları” ikazından iki gün sonra, huduttaki Suriye topraklarına hava saldırısı düzenlendi.
Suriye kaynaklı uyuşturucu kaçakçılığı, Ürdün’ün başşehri Amman’da 1 Mayıs’ta Ürdün, Suudi Arabistan, Irak, Mısır ve Suriye dışişleri bakanlarının iştirakiyle gerçekleştirilen toplantının ana gündemlerinden biri oldu.
Toplantıda Şam idaresi, Ürdün ve Irak’ın, Suriye’deki uyuşturucu kaynaklarını belirleyecek siyasi ve güvenlik takımlarını bir ay içinde oluşturacağı açıklandı.
Ürdün’e kaçırılan captagonun sonraki rotası Suudi Arabistan oluyor
Suriye sonundan Ürdün topraklarına sokulan captagonların bir sonraki durağı çoklukla Suudi Arabistan oluyor.
Ürdün’deki kaçakçılar portakal, domates, hurma hamuru, nar ve yedek modüller üzere objeler içerisine yerleştirilen uyuşturucu haplarını, el-Hadise kara gümrüğü ile el-Batha ve Cidde Deniz limanı üzerinden Suudi Arabistan’a sokmaya çalışıyor.
Suudi Arabistanlı yetkililer, Aralık 2022’de Ürdün’ün Hadise Gümrük kapısından 2,9 milyon captagon ve 6 Mayıs’ta 1 milyon 250 binden fazla uyuşturucu hap ele geçirildiğini duyurdu.