Sarsıntı mağdurlarının maddi ziyanları için tüzel süreçte neler yapılmalı?

Kahramanmaraş, Adana, Gaziantep, Malatya, Osmaniye, Diyarbakır, Şanlıurfa, Adıyaman, Hatay’da büyük yıkıma neden olan Kahramanmaraş zelzelesi çok syıda meyyit ve yaralıya neden oldu. Pekala, zelzele mağdurlarının maddi ziyanları için türel süreçte neler yapılmalı? İşte, detaylar…

DEPREM MAĞDURLARININ MADDİ ZİYANLARI İÇİN HUKUKSAL SÜREÇ
1- YIKIK BİNALARDA KANITLAR NASIL TOPLANMALIDIR?

İlgililerin, cezai ve türel olarak haklarını arayabilmeleri için kanıtların toplanması ve koruma altına alınması çok kıymetlidir. Sarsıntı bölgelerindeki savcıların ve uzmanların de depremzede olması birebir vakitte mevcut çalışanın kâfi olmayacağı münasebeti ile HSK hızlı olarak bölgeye çok sayıda savcı ve yakın kentlerden de uzmanlar organize edilerek bölgede görevlendirilmelidir. Enkazlar kaldırılmadan Belediyelerin İmar Müdürlüklerinin Yapı Kontrol Firmalarının ve Müteahhitlerin ve sonradan binaya müdahale etmiş bireylerin kusurları yoksa masumiyetlerinin ispatı için ve yeniden kusurları varsa da sorumluluklarına gidilebilmesi için, kanıtlar yok edilmeden kolon ve kirişlerden tespit yapılacak ölçünün mümkünse iki katı beton ve demir numuneleri alınmalıdır. Yapılarla ilgili şahitlerin tabirleri alınmalıdır. Belediyelerden imar ve ruhsat belgeleri hızlı olarak temin edilmeli, mümkünse asılları koruma altına alınmalıdır. Projeye ayrılıklar fotoğrafları çekilmeli ve görüntü ile kayıt altına alınmalıdır.

2- YIKILAN BİNALARLA İLGİLİ SORUMLULAR HAKKINDA NASIL TEDBİRLER ALINMALIDIR?

Günümüz teknolojisi ile sarsıntının can ve mal kaybına sebebiyet vermesinin önüne geçilmesi mümkündür. Buna karşı yetkili şahıs ve mercilerin üzerine düşen misyon ve sorumluluklarını yerine getirmemesi meydana gelen zelzelelerle acı kayıpların yaşanmasına sebebiyet vermektedir. Bir örnek vermek gerekirse, Japonya’da ülkemizde görülmemiş bir şiddette sarsıntı yaşandığında bir bina dahi yıkılmazken, ülkemizde meydana gelen şiddet tarafından çok daha hafif sarsıntılarda sayılamayacak kadar can kaybının yaşanması kamu vicdanında açılmış bir yaradır. Tespit edilen sorumlulara acil yurtdışı çıkış yasağı getirilmeli ve mal varlıklarına önlem konulmalıdır.

3- DEPREMZEDELER MÜTEAHHİTTEN ZİYANINI ALABİLİR Mİ?

Müteahhidin türel bir sorumluluğundan bahsedebilmek için inşa edilen binanın mevzuata uygun olmayan bir formda yapılması gerekir. Gerecin uygun standartlarda olmaması, bina statiğinin yanlışsız hesaplanmaması, plan yahut projenin mevzuatta gösterilen hal koşullarını taşımaması üzere eksik yahut yanlışlı süreç sonucu inşa edilmesi gerekir. Kısaca binayı inşa eden müteahhidin bir kusurunun mevcut olması gerekir. Müteahhidin kusuru %100 ise depremzede ödediği bedelin tamamını talep edebilecektir.

4- DEPREMZEDELER KONUTLARINDAKİ ZİYNET EŞYALARINI ALABİLİR Mİ?

Deprem bölgelerinde ‘yıkık’, ‘acil yıktırılacak’ ve ‘ağır hasarlı’ yapılara, afetzedelerin eşyalarını tahliye etmek gayesiyle girilmesi yahut girilmemesi kurallarını içeren genelge, AFAD Başkanlığı’nca yayımlandı. Genelgeye nazaran, afet gören alanlarda ‘yıkık’ ve ‘acil yıktırılacak yapı’ niteliğinde olduğu belirlenen yapılara kısa müddetliğine de olsa girilmesi ve eşya alınması yasaklandı. Ağır hasarlı tüm yapılara giriş müsaadesi ve eşya alımı konusu, görevlendirilen uzmanların raporu doğrultusunda değerlendirilecektir. Yapıya denetimli 30 dakika girilebilir raporu verilmesi durumunda, 30 dakika kadar müddet içerisinde sırf bedelli eşya (pasaport, değerli evrak) alımına müsaade edilecek. Yapıya denetimli 2 saat girilebilir raporu verilmesi durumunda, 2 saat içerisinde en fazla 4 kişi binaya girmek suretiyle eşyalarını alabilecektir. Tahliye, kolluk kuvvetleri nezaretinde gerçekleştirilecektir.

5- SARSINTI SİGORTASI OLANLAR DEVLETTEN YARDIM ALABİLECEKLER Mİ?

Hasarlı bina yahut işyeri sigortalı ise yapılacak yardımdan sigorta meblağı indirilmez. Buna nazaran zelzelede mağdur olmuş bir vatandaşımız hem DASK ödemesini hem de devlet yardımlarını alabilir. 6- ZELZELE SİGORTASINDA SÜREÇ NASIL İŞLER ? Öncelikle tabir etmeliyiz ki DASK poliçesi kapsamında binanın bir kısmı ya da tamamının ziyan görmüş olması fark etmemektedir. Ziyan her iki durumda da karşılanmakta ve ödeme yapılmaktadır. 125 numaralı telefon aranarak DASK numarasıyla kayıt yapılmalıdır. DASK numarası ellerinde bulunmaması halinde TC Kimlik No ile de kayıt yapılabilmektedir. Ardından eksper atanmakta ve hasar bedelleri belirlenerek ödeme süreci devam etmektedir.

7- DEPREMZEDELERE VERİLEN 10.000 TL YARDIM KİMLERE VERİLİR VE NASIL ALINIR?

Afette yıkılmış, acil yıkılacak, ağır, orta yahut az hasarlı tespit edilen konutlara yönelik hane başı 10.000 TL dayanak ödemesi yapılacaktır. 10.000 TL zelzele yardımı için e-Devletten müracaat zaruriliği bulunmuyor. Ödemeler hane başına yapılmakta olup depremzedenin Ziraat Bankası hesabına yatırılacaktır. Ziraat Bankası’nda hesabı bulunmayan depremzedenin ödemeleri ise kimlik evrakları ile yapılacaktır.

8- ZELZELE SONRASI 100.000 TL KİMLERE VERİLİR?

Depremde hayatını kaybedenlerin yakınlarına acil gereksinimleri için 100.000 TL nakdi yardım yapılacaktır. Bu yardım AFAD üzerinden sağlanacaktır. Afetzede hak sahipliği başvurusu e-Devlet yahut muhtarlıklar üzerinden yapılabilecektir.

9- SARSINTI BÖLGESİNDE KREDİ İLE KONUT ALAN DEPREMZEDELERİN DURUMU NE OLACAKTIR?

Kredi çekmiş olan vatandaşlar kredi çektikleri konutlar aslında DASK ve konut sigortası kapsamında olduğu için kredi ödemelerini yapmalarına gerek kalmayacaktır. Ayrıyeten oluşan mağduriyet çerçevesinde hem DASK hem eşya bedellerini sigorta sisteminden alabileceklerdir. Onlar için rastgele bir kayıp kelam konusu olmayacak en azından maddi manada onları rahatlatacak bir durum kelam konusu olacaktır.

10- SARSINTIDA ENKAZ ALTINDA KALAN ARAÇLARIN BEDELLERİ SİGORTA TARAFINDAN ÖDENECEK Mİ ?

Trafik sigortası varsa araç bedelleri karşılanmayacaktır. Zira trafik sigortası karşı tarafa verilmiş ziyanlar için bir sorumluluk poliçesidir. Sigorta şirketlerinin zelzelede hasarı karşılaması için kasko yaptırmış olmak kaide olmakla bir arada o kaskodan da zelzele teminatının çıkartılmamış olması gerekmektedir. Sigorta şirketlerine ihbarda bulunulması gerekir. Bu ihbardan sonra kayıt açılacak sonrasında da ekspertiz süreçleri yapılarak süratli bir biçimde sigortalılara ödeme yapılacaktır. Zelzele sebebi ile pert olan aracın rayiç bedelinin tamamı ödenmektedir. Hasarlı ise tamirat yapılmaktadır. Kısmi bir hasar varsa yani bir tamirat kelam konusu ise araçlar ilgili servislere çekilmekte ve tamirat süreci başlamaktadır. Tamirat esnasında da vatandaşımızı mağdur etmemek için de ikame araç verilmektedir. Aracın sahibi hayatını kaybettiyse de ödemeler varislerine yapılmakta, veraset ilamı yapıldıktan sonra da sigorta şirketine müracaat yapılarak ilgili tazminatlar talep edilebilmektedir.

11- SİTE SAKİNLERİ OTURDUKLARI YAPILARIN ZELZELEYE SAĞLAM OLUP OLMADIĞINI ÖĞRENEBİLİR Mİ?

Elbette mümkündür ve burada akla gelen birinci yol tapu dokümanlarıdır. Sitelerde bulunan dairelerin tapuları genelde Kat mülkiyeti niteliğindedir. Kat mülkiyetine geçiş için birçok kademeden ve denetimlerden geçilmesi gerekmektedir. Kat mülkiyetine geçiş için en kıymetli kaide “Yapı Kullanım Müsaadesi Belgesi(İskan)” almış olmaktır. Bu doküman bir yapının ruhsat ve eklerine uygun olarak inşa edilip tamamlandığını belirten; tapu kaydını, bağımsız kısımların cinslerini, numaralarını, metrekarelerini, sınıflarını ve mal sahiplerini gösteren evraktır. Zira bu dokümanın alınmasından evvel inşaatın tamamı denetimden geçmekte ve yapı kontrol teknik raporu hazırlanmaktadır. Bu noktada uzman takviyesi alınması değer arz etmektedir. Binanın sarsıntıya güçlü olup olmadığı konusunda belediyelere, üniversitelere başvurulabilir. Tekrar özel olarak Etraf Şehircilik Bakanlığı yapı kontrol ve proje denetçisi dokümanı olan ve inşaat mühendisleri odasına üye olan uzman şahıslara de inceletilebilir.

AV. BURAK KONUTÇU FLORYA HUKUK BÜROSU