Sarsıntı Bölgesinde Seçim Güvenliği… İHD Genel Lideri Türkdoğan: “Kayıplar Var. Kimliği Tespit Edilmemiş Beşerler Var. Seçmen Kütüklerinin Siyasi…

CEREN BALA TEKE

İnsan Hakları Derneği Genel Lideri Öztürk Türkdoğan, zelzele bölgesindeki oy kullanma süreçleri ile ilgili; “Kayıplar var, kimliği tespit edilememiş beşerler var. Resmi süreci hala yapılmayan beşerler var. Zelzele bölgesinde askıya çıkan seçmen kütüklerinin incelenmesi nasıl olacak? Seçmen kütüklerinin bilhassa siyasi partiler tarafından incelenmesi gerektiğini düşünüyorum. Bu tartışmaları sonlandırmanın yolu bu” dedi. GÜZEL Parti YSK Temsilcisi Mustafa Tolga Öztürk, “Her gün seçmen kütüğüne ait datalar çekiyor YSK. Ölenleri, mahkumları, vatandaşlıktan çıkarılanları düşürüyor. 18 yaşına gelenleri de seçmen havuzuna ekliyor. Seçmen kütüğünün oluşmasında ben rastgele bir sorun olacağını düşünmüyorum” diye konuştu. HDP’nin YSK temsilcisi Mehmet Rüştü Tiryaki ise; “Eğer siyasi partiler, sandık şurası üyeliklerine gereğince misyonlu verebilirlerse ve her sandıkta müşahit bulundurabilirlerse kimliği olmadan, bir oburunun yerine oy kullanmayı engelleyebilirler. Bizim açımızdan bu hususla ilgili önemli bir telaş yok” değerlendirmesini yaptı.

HDP’nin YSK temsilcisi Mehmet Rüştü Tiryaki, DÜZGÜN Parti’nin YSK Temsilcisi Mustafa Tolga Öztürk ve İnsan Hakları Derneği Genel Lideri Öztürk Türkdoğan; sarsıntı ve sel bölgelerinde sandık güvenliği için yapılması gerekenleri, ANKA Haber Ajansı’na anlattı.

HDP’nin YSK Temsilcisi, Batman Milletvekili Mehmet Rüştü Tiryaki, şunları söyledi:

“HER NE KADAR 11 KENTTE OHAL İLAN EDİLMİŞ OLSA DA TÜRKİYE’NİN TAMAMI BİR OHAL REJİMİ ALTINDA”

Kuşkusuz YSK’ya bağlı çalışmalarını yürüten İlçe Seçim Şuraları da etkilendi. Kimi adliyeler kullanılamaz halde. Seçim konseylerinin olduğu kimi binalar da önemli hasar ördü.

Türkiye artık OHAL rejimi altında seçimlere gitmeye alıştı diyebiliriz. En son milletvekili seçimleri ile mahallî idare seçimleri de aslında OHAL şartlarında gerçekleştirildi. Biz OHAL’in, iktidarın lehine nasıl kullanıldığını biliyoruz. ‘Kalıcı OHAL rejimi yaşanıyor’ derken de kastettiğimiz şey buydu. Artık de sarsıntı nedeniyle bir OHAL ilan edilmiş durumda.

Geçmiş periyottaki OHAL’in seçim sonuçlarına direkt tesir ettiğini söylememiz mümkün. Zira her bir vali, OHAL valisiydi. Her bir kaymakam, OHAL kaymakamıydı. Bunlar, pek çok demokratik protesto hakkını da içerisine almak üzere halkın reaksiyonunu engelleyecek kararlar aldılar. O gün bu gündür, Türkiye’de özgürlükler bir bütün olarak askıya alınmış durumda ve bu seçimlere de yeniden OHAL şartlarında gideceğiz. Her ne kadar 11 kentte OHAL ilan edilmiş olsa da Türkiye’nin tamamı bir OHAL rejimi altında. Bu seçimlere de OHAL rejimi ile gireceğiz.

Bunun esasen iktidarın memuru, AKP’nin vilayet lideri üzere hareket eden valilerin, AKP’nin ilçe lideri üzere hareket eden kaymakamların çok daha pervasız hareket etmelerine yol açacağını düşünüyorum.

Sadece seçim devri olarak düşünmemek gerekir. Seçim takvimi başlamadan evvel de bugün prestijiyle düşünmek gerekir. Seçim, yalnızca seçim takvimi başladıktan sonra ilerleyen bir süreç değil. Biliyorsunuz sarsıntıda; iktidarın, hükümetin, kamu idaresinin, kamu bürokrasisinin bütün zaaflarını, eksikliklerini, üç gün boyunca müdahale etmemelerini, binlerce insanın vefatına yol açan yetersizliklerini ve eksiklerini protesto etmek isteyen herkesin nasıl gözaltına alındığını, nasıl darp edildiğini ve toplumun protesto hakkının nasıl engellendiğini geçen bir-iki hafta içerisinde gördük, şahit olduk.

OHAL rejimi altında seçime girmiş olmak sonuç prestijiyle seçime direkt tesir edecek bir uygulama olacaktır. Muhalefet, yalnızca bu iktidara değil birebir vakitte OHAL rejimine son verme seçimi olarak görüyor. En azından biz, bu seçimi; iktidarın hükmetmesine son verme olarak değil, kalıcı hale getirdikleri OHAL rejimine son verme olarak görüyoruz.

“SANDIKTA, SANDIK KONSEYİ ÜYESİ YAHUT MÜŞAHİT BULUNDURABİLİRLERSE RASTGELE BİR FORMDA HAYATINI YİTİRENLERİN YERİNE OY KULLANMA HAMASETİNİ GÖSTEREBİLECEKLERİNİ DÜŞÜNMÜYORUM”

Türkiye’de öteden beri hayatını yitirenlerin yerine oy kullanıldığı tarafında bir inanış var aslında. Bu yalnızca sarsıntı nedeniyle tartışılan bir bahis değil. Bunu engellemenin bir yolu var. O da seçime giren siyasi partilerin sandığa sahip çıkması. Şayet siyasi partiler, sandık heyeti üyeliklerine gereğince misyonlu verebilirlerse ve her sandıkta müşahit bulundurabilirlerse kimliği olmadan, bir diğerinin yerine oy kullanmayı engelleyebilirler. Bizim açımızdan bu mevzuyla ilgili önemli bir korku yok. Sandık konseyi üyesi verdiğimiz, müşahit bulundurduğumuz hiçbir sandıkta buna geçit vermeyeceğimize olan inancımla bunu söylüyorum. Öbür muhalefet partileri için de birebir şeyi söylemem mümkün. 190 bin küsür sandıkta, sandık konseyi üyesi yahut müşahit bulundurabilirlerse; rastgele bir formda ömrünü yitirenlerin yerine oy kullanma hamasetini gösterebileceklerini düşünmüyorum. Zira önemli bir muhalefet bloğu var. Altılı Masa var. Bunun yanında Emek ve Özgürlük İttifakı var. Ayrıyeten Sosyalist Güç Birliği var. Çok sayıda siyasi parti seçime gidecek ve bu siyasi partilerin sandık şurası üyeleriyle, müşahitleriyle sandığa sahip çıkabileceklerini düşünüyorum.

“SEÇİM GÜVENLİĞİ KONUSUNDAKİ EN BÜYÜK SİYASİ GARANTİNİN PARTİLER OLDUĞUNU DÜŞÜNÜYORUM”

Seçim güvenliği aslında yalnızca sarsıntı bölgesinde değil, bütün olarak Türkiye’nin 81 vilayetinde, bütün seçim bölgelerinde, bütün ilçelerde, köylerde önemli bir sorun. O denli ya da bu türlü, yanlışsız yahut yanlış toplumun büyük bir kısmı Türkiye’de seçim güvenliği olmadığını düşünüyor. İktidarın; bazen direkt siyasetçiler eliyle, bazen de kamu vazifelileri eliyle… Bunların manipülasyonuyla seçim güvenliğinin tehdit edildiğine inanılıyor. Gerçek yahut yanlış ancak kamuoyunun bu türlü bir inancı, izlenimi var.

Şunu söyleyebilirim; ben, seçim güvenliği konusundaki en büyük siyasi teminatın siyasi partiler olduğunu düşünüyorum. Muhalefet partileri şayet sandığa sahip çıkabilirlerse, her sandığın sonuç tutanaklarını imzalı olarak edinebilirlerse, ilçe seçim heyetlerinde sandık sonuç tutanaklarının birleştirildiği ana baştan sona eşlik edip denetim edebilirlerse ve seçim akşamı bir bütün olarak hileli, eksik uygulamalara itiraz edebilir ve bu itirazlarını takip edebilirlerse ben seçim güvenliğiyle konusunda önemli bir kasvet ile karşılaşmayacağımızı düşünüyorum.

İktidar, bu 20 yılı aşkın iktidar olduğu devirde nitekim çok demokrat olduğu için değil, sahiden seçmenlerin iradesine hürmet duyduğu için değil, pek çok manipülatif iş ve süreçlerle seçimi kazandı diyebilirim. Halk oylaması dahil olmak üzere kimi seçimlerle ilgili önemli tasalar taşıyan yurttaşlardan, siyasetçilerden birisiyim.

Son mahallî seçimlerde üç oy farkla kaybettiğimiz Malazgirt ilçesine yaptığımız itirazlar, üstelik bunların bir kısmı sahiden temeli olan itirazlardı. Tatvan’da yaptığımız itirazlar yahut Muş merkezde yaptığımız itirazlarımızın hiçbirisi kabul edilmezken seçim konseylerinin, AKP’nin öylesine bir dilekçe vererek yaptığı itirazlar üzerine nasıl tekrar sayım yapıldığını, nasıl seçim sonuçlarına tesir edecek biçimde kararlar alındığına hepimiz şahidiz.

Bunun en büyük örneklerinden birisi kuşkusuz İstanbul seçimlerinin iptal edilmesiydi. Bu nedenle seçim güvenliği konusunda siyasi partilerin seçim heyetleri biraz evvel söylediğim kararları alma potansiyeli taşıyor olsa bile sandığa sahip çıkmaları gerektiğini ve İlçe Seçim Kurulları’ndaki birleştirmelere sonuna kadar eşlik ederlerse kıymetli oranda seçim güvenliğini sağlayabileceğimizi, yüzde 100 olmasa bile seçim sonuçlarını değiştirecek diğer manipülatif işlere girişme hamasetini engelleyebileceğimizi düşünüyorum.”

İnsan Hakları Derneği (İHD) Genel Lideri Öztürk Türkdoğan, bölgede OHAL ilan edilmesine gerek olmadığının altını çizerek şöyle konuştu:

“Yüksek Seçim Heyeti (YSK) yalnızca nerelere sandık kurulamayacağına dair kendisini sınırlayan kanunla bağlı. Onun dışında YSK, yasak olmayan yerler haricinde her yere seçim sandığı kurabilir. Çadırkentlere, konteyner kentlere kurabilir. Bunun önünde bir mani yok. Buradaki asıl sorun; sarsıntı bölgesinden daha inançlı kentlere göç eden seçmenlerin durumu. Bununla ilgili de aslında YSK; bu bir zorlayıcı sebeptir, doğal afettir, ki buna dayanarak da bir OHAL ilan edilmiştir. Bize nazaran gerek olmadığı halde. Bu tip zorlayan sebep vakitlerinde YSK, göç eden insanların oy kullanabilmesi için sandıklar kurabilir. Bu mümkündür. Bunun için ekstra kanun çıkartmaya da gerek yoktur. Karar alıp uygulayabilir. YSK’nın karar almaması gereken birçok konuda daha evvelki seçimlerde karar alıp sonradan kanun çıkarttığı durumları da biliyoruz. Örneğin; mühürsüz oy pusulası ve oy zarflarıyla ilgili 2017 referandumunda aldığı kararın kanununu bir sene sonra çıkardılar. O vakit da zorlayan sebep falan yoktu.

Şimdi bir doğal afet hali var. Pekala bu yapılabilir, seçim gerçekleştirilebilir. Lakin enteresan bir durum yaşandı. Sayın Cumhurbaşkanı 10 Mart’ta seçim kararı alacağını, bunun 11 Mart tarihli Resmi Gazete’de yayınlanacağını belirtti. Bir şey daha söyledi. ‘Deprem bölgelerinden öbür bölgelere göç eden seçmenlerin, naklini alanlar dahil, oy kullanabilmesi için bir kararname çıkaracağım’ dedi.

Durum bu türlü olunca düşünmek gerekiyor. Öncelikle bu türlü bir kararnameye gereksinim var mı? Bana nazaran bu türlü bir kararnameye gereksinim yok. Biliyorsunuz ki yeni Anayasa’da cumhurbaşkanının çıkardığı kararnameler kanundur. Bu durumda diğer tartışmalar olabilir. 6 Nisan 2022 tarihinde seçimlerle ilgili kanunlarda değişiklik yapıldı. Bu sene 6 Nisan’dan sonra yani 7 Nisan 2023’ten itibaren fakat seçim yapabiliyoruz. Anayasa’ya nazaran seçim kanunlarında yapılan değişiklik, bir yıl sonra lakin uygulanabilir.

Dolayısıyla sahiden bu türlü bir kararnameye gerek yok. Yeni tartışma açılmasına da gerek olmadığı kanaatindeyim.

Hukukçu olarak da şunu söyleyebilirim; bu türlü bir kararname çıksa bile bu yalnızca seçmenlerin oy kullanmasını sağlamaya dönük kararlar içerecekse yani öteki kararlar içermeyecekse o vakit bu türlü bir tartışma yürütülmesine de gerek olmayacaktır. Hiç kimse seçim kanunlarında asıllı değişiklik oldu da diyemeyecektir. Biliyorsunuz daha evvel Anayasa Mahkemesi vilayet ve ilçe seçim şuralarıyla yapılan bir kanun değişikliğinin bir yıllık bir kurala doğal olmadığının da emsal kararı var. Bu tartışmalar olacaktır. Bu yüzden hem politikleri hem de seçimleri erteletmek isteyenleri de uyarmak gerekiyor. Seçimler yapılabilir. Hiçbir mahzur yoktur. Anayasa’daki savaş hali kararları çok açıktır. Onun dışında seçimlerin muhakkak ertelenmemesi gerekir.

“BÜTÜN BU TARTIŞMALARI EN NİHAYETİNDE SONA ERDİRMENİN BİR YOLU DA PARMAK BOYASINI GERİ GETİRMEKTİR”

Hala cenazesi bulunmayan insanlarımız var. Hala kaldırılmayan enkazlar var. Ailelerin yasına hürmet duyulması gerekir. Kayıplar var, kimliği tespit edilememiş beşerler var. Birinci zelzeleye vaktinde müdahale edilmediği için birinci ve ikinci gün birçok insan kendi cenazesini götürüp defnetti. Resmi süreci hala yapılmayan beşerler var.

Seçmen kütükleri askıya çıkacak. Ancak sarsıntı bölgesinde askıya çıkan seçmen kütüklerinin incelenmesi nasıl olacak? Zati beşerler sarsıntı mağduru, herkes daha acısını tam olarak yaşayamadı bile. Seçmen kütüklerinin bilhassa siyasi partiler tarafından incelenmesi gerektiğini düşünüyorum. Bu tartışmaları sonlandırmanın yolu budur. Bu da çok sıkı bir denetim ve müşahedeyle kelam konusu olabilir.

Yani bütün bu tartışmaları en nihayetinde sona erdirmenin bir yolu da parmak boyasını geri getirmektir. Yalnızca zelzele bölgesi için değil. Türkiye’de bu tartışmalar yapılıyordu aslında. Hatırlayın, 2010 referandumunda birisi ne demişti, daha sonra terörist ilan edilen bir kişi. ‘Mezarda bile olsalar kalkıp oy kullanacaklar’ demişti. Türkiye, bunları yaşadı.

O yüzden tartışmaları bitirmenin bir yolu da şaibe yaşanmaması bağlamında hiç değilse sarsıntı bölgesinde parmak boyası kullanabilirsiniz. YSK bu türlü bir karar alabilir. ya da sandık heyetini oluşturacak siyasi parti temsilcilerinin oy verecek seçmenlerin kimlik denetimini çok sıkı bir halde yapmaları gerekecek. Müşahitlerin sandık başında gözlemci olarak bulunmaları gerekecek. Bizim üzere bağımsız gözlemcilerin çalışmasına da müsaade verilmesi gerekiyor.

“BİR AFET VAKTİNDE OHAL’E GEREK YOKTUR”

Biz, OHAL şartlarında Türkiye’de bir seçim gördük. Bilhassa güvenlik mazeretiyle sandık taşınması gerçekleşti Doğu ve Güneydoğu’da. YSK bilgilerine nazaran; 140 binin üzerinde seçmenin sandıkları taşınmıştı. Güvenlik vazifelileri sayısı hayli fazla bir halde muhakkak bölgelere kaydırılıp o bölgelerin oy dağılımı değiştirilmişti. Bunları bu sefer de yaşama ihtimalimiz vardır. Türkiye’de şu anda polisler, jandarmalar fiyatlı devlet memuru oldukları için gittikleri yerde rahatlıkla oy kullanabiliyorlar. Bir yere 50 bin kişilik bir polis, jandarma yahut fiyatlı memur, kamu vazifelisi statüsünde asker kaydırdığınız vakit orada oy kullanma hakkına sahip olurlar. Bu o kentteki oy dağılımını değiştirir. Partilere gidecek milletvekili sayısını değiştirir. Bu tip sakıncalar her vakit vardır. O nedenle de aslında bir afet vaktinde OHAL’e gerek yoktur. Afet kanunu size zati her türlü yetkiyi veriyor. Kaldı ki şu anki cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminde cumhurbaşkanının çekirdek haklar dediğimiz temel şahsî, siyasal haklar var. Bunlar dışında esasen çıkaramadığı kararname yok ki. Zati her türlü yetkisi var.

“TÜRKİYE’NİN SEÇİMLERLE İLGİLİ YAPISAL PROBLEMLERİ VAR”

Türkiye’nin seçimlerle ilgili yapısal sıkıntıları var. Bu yapısal problemlerin başında kesin olması ve Anayasa Mahkemesi kontrolüne sunulamaması. Bu sorunun aşılması gerekir. Anayasa Mahkemesi yanlış bir karar verdi daha evvel. YSK kararlarının Anayasa Mahkemesi’nin kontrolüne doğal tutulamayacağına dair bir karar yok. YSK kararları nihaidir diyor lakin mahkeme kararları da kesin. Bu yapısal sorunun giderilmesi gerekir. Öteki da çok fazla yapısal sorunlar var.

“YAKLAŞIK BİR BUÇUK YIL EVVELCE BAŞLADIK SANDIK GÜVENLİĞİNE AİT ÇALIŞMAYA”

İYİ Parti’nin YSK Temsilcisi Mustafa Tolga Öztürk ise şunları söyledi:

“Seçmen kütüğü dediğimiz şeylerin oluşturulması için her gün seçmen kütüğüne ait bilgiler çekiyor YSK. Ölenleri, mahkumları, vatandaşlıktan çıkarılanları düşürüyor. 18 yaşına gelenleri de seçmen havuzuna ekliyor. Seçmen kütüğü bu halde oluşuyor. Burada da seçmen kütüğünün oluşmasında ben rastgele bir sorun olacağını düşünmüyorum. Datalar geldikçe dakikalık hatta saniyelik tutulan bir havuz orası. Oy kullanabilecek seçmenler belirlenebilir. Bir zafiyet olmayacak.

Çünkü sandıklarda partilerin de üyeleri hatta müşahitleri oluyor. Vatandaşlar da belirli bir yerine kadar izleyebiliyor oy sayım sürecinde. Gelen partililerimiz; ismine, soy ismine, kimliğine baktıktan sonra bu kişinin orada seçmen olup olmadığını gözlemleyebilecek. Bu tespitler yapıldıktan sonra oy kullandırılsa burada da rastgele bir güvenlik zafiyeti kelam konusu değil.

Yaklaşık bir buçuk yıl evvelce başladık sandık güvenliğine ait çalışmaya. Burada İlçe Seçim Uyum Merkezi, Vilayet Seçim Uyum Merkezi, Genel Merkez Seçim Uyum Merkezi oluşturduk. Sandık görevlilerimizin eğitimini tamamladı, Seçim İşlerinden Sorumlu Liderimiz Şenol Sunat’ın yardımcısı sayın Burcu Akçaru. Burada tüm eğitimleri aldılar fakat bir sarsıntı yaşandı. Bu beklenen bir şey değildi. Buralara da ekstra avukat arkadaşlarımızı, görevlilerimizi, müşahitlerimizi ulaştıracağız. Sandıklara tam olarak hakim olacağız. Kimsenin kuşkusu olmasın.

Bugün prestijiyle şimdi askıya çıkmadık. Seçmenler şimdi askı listesinde yer almadı. 17 Mart saat 23.59’a kadar zelzele bölgesinden öteki bir yere gelen vatandaşlarımız E-Devlet üzerinden bu değişikliği yapabiliyor. Ayrıyeten Nüfus Müdürlüğü’ne de giderek bu değişikliği yapabiliyorlar. Bu basamakta rastgele bir evrak istemiyor YSK lakin 20 Mart ile 2 Nisan ortasında bir muhtarlık askı dokümanı çıkacak. Hepimiz oradan T.C. kimlik numaralarımızla kendimizin seçmen olarak nereye kayıtlı olduğunu tespit edeceğiz. Evvelce öğrencilere uygulanan sistem depremzedelerimiz için uygulanacak. Nedir o? Kişi, Ankara’da bir yakınının yanına geldi. Bu kişi ‘Depremzede, benim yanımda yaşıyor’ dediğinde Ankara seçmen kütüğüne kişi kaydedilecek.

“GÖÇ EDEN VATANDAŞLARIMIZIN ASIL İRADELERİ GÖÇ ETTİKLERİ YERDE OLDUĞUNDAN ÖTÜRÜ ANKARA’DA MARAŞ, ANTEP, ADIYAMAN, HATAY ÖZELİNDE SANDIKLAR KURALIM”

Biz şöyle bir teklifte bulunduk. Göç eden vatandaşlarımızın asıl iradeleri göç ettikleri yerde olduğundan ötürü Ankara’da Maraş, Antep, Adıyaman, Hatay özelinde sandıklar kuralım. Kişi de göç etmek zorunda kaldığı yerde milletvekili için oy kullanabilsin. Şimdi olumlu bir dönüş alamadık. Bu aslında zelzele hasebiyle göç etmek zorunda kalan seçmenin de iradesinin oranın milletvekiline oy kullanmak olduğunu düşündük. Herkesin birebir kanaatte olduğunu düşünüyorum ben.

Eski prosedür, yani Kahramanmaraş’tan Ankara’ya geldi. Ankara’da seçmen listesine yazıldıktan sonra Ankara milletvekili için depremzedemiz oy kullanabilecek. Orada kalanlar için ise rastgele bir süreç yapmalarına gerek yok. Hatay’da oy kullanacaksa tekrar bir seçmen kütüğü değişikliğine gerek yok.

“HERHANGİ BİR SEÇİM ZAFİYETİ OLACAĞINI DÜŞÜNMÜYORUM”

Göç etmek zorunda kaldılar nüfus da düştü fakat burada kalan vatandaşlarımız oy kullanabilecek. Burada rastgele bir seçim zafiyeti olacağını düşünmüyorum. Mecbur bir halde göç etmek zorunda kaldılar. Göç ettiği yerler için oy kullanmaları daha hakkaniyetli olacaktı fakat seçim takvimi açıklandığı için burada tekrar bir yasal düzenlemeye ait süremiz de kalmadı.”