Prof. Dr. Doğangün: Evvelden kentler planlanırken komşunun güneşini kesmiyorduk, artık zirvesine biniyoruz

KAHRAMANMARAŞ merkezli sarsıntıların akabinde, bina dayanıklılığının yanı sıra kent planlaması da tartışılmaya başlandı. Bitişik nizamda, dar sokaklara inşa edilen binaların yıkılmasıyla, sokaklar ve caddelerin enkaz yığınıyla dolduğunu ve grupların ulaşımda zahmet çektiğini belirten Bursa Uludağ Üniversitesi Rektör Yardımcısı, İnşaat Mühendisliği Kısım Lideri Prof. Dr. Adem Doğangün, “Bu yollar bize çok dar. Bu da inanılmaz bir dezavantaj oluşturuyor sarsıntıdan sonra zira müdahale edemiyorsunuz. Bu kentlerimizi planlarken, eskiler ne hoş söylemişler, ‘Komşunun güneşini kesmeyeceksin’. Artık güneşini kesmesini bırak, doruğuna biniyoruz. Ondan sonra da kentleşme olmuyor” dedi.

Kahramanmaraş merkezli zelzelelerin akabinde, ülke genelinde bina dayanıklılık testi müracaatları artarken, uzmanlar, yalnızca oturduğunuz binanın sağlamlığının değil, konutunuzun yer aldığı sokağın fiziki durumunun da sarsıntı anında ve sonrasındaki hayati değerine dikkat çekiyor. Sarsıntı bölgesinde bitişik nizamda inşa edilen binaların yıkılmasıyla sokak ve caddelerin enkaz yığınıyla dolduğunu, bu nedenle kurtarma takımlarının depremzedelere ulaşmakta zahmet çektiğini ve vakit kaybettiğini söyleyen Bursa Uludağ Üniversitesi Rektör Yardımcısı, İnşaat Mühendisliği Kısım Lideri Prof. Dr. Adem Doğangün, 6 Şubat sarsıntıları sonrası Malatya, Adana ve Hatay’da incelemelerde bulunduğunu belirtti.

‘BİRKAÇ HAFTA GİRİLEMEYEN YERLER OLDU’Özellikle Hatay’daki kent planlamasına dikkat çeken Prof. Dr. Doğangün, “Sadece biz alışılmış binaları düşünüyoruz fakat orada çok bariz bir formda ortaya çıktı. Arabayı sokamıyoruz. Yani zelzele esnasında buraya ambulans nasıl girecek? İtfaiye nasıl girecek? Yani bu yollar bize çok dar. Bu da inanılmaz bir dezavantaj oluşturuyor sarsıntıdan sonra zira müdahale edemiyorsunuz. Bitişik nizam, yollar küçük. Sizin oraya girme bahtınız yok yani. O denli yazgısına teslim etmiş olacaksınız. Yani burada da ben birkaç hafta girilemeyen yerler oldu, diye biliyorum. Artık hepimiz yalnızca burada hatalı natürel mühendistir, müteahhittir demekten çok hepimizde biraz hata var. Bu kentlerimizi planlarken, eskiler ne hoş söylemişler, ‘Komşunun güneşini kesmeyeceksin.’ Artık güneşini kesmesini bırak, zirvesine biniyoruz. Her şeyini kesiyoruz. Ondan sonra da kentleşme olmuyor” dedi.’KAMU BİNALARINDAN BAŞLAYARAK, VATANDAŞA ÖRNEK OLMALIYIZ’Şehirlerin tekrar yıkılıp yapılmasının mümkün olmadığına dikkat çeken Prof. Dr. Doğangün, bina dayanıklılığı ve kent planlamasına kamu binalarından başlanıp, vatandaşa örnek olunması gerektiğini belirterek, şunları söyledi: “Bir kenti tekrar yapmak mümkün değil şu anda fakat en azından başlamak lazım. Bizim avantajımız oradaki kamu binalarımız uygundu. ve bu o kadar değerli ki; biz de kendimiz bir okul binasında kaldık gittiğimiz vakit. Belediye binası, okul binası, itfaiye binası, kaymakamlıklar yahut spor salonları üzere halkın gidebileceği, toplanabileceği, işini halledebileceği binaların, en azından bunların süratli bir halde değerlendirilip yıkılması gerekiyor. Yıkılmak ya da yerelse bu güçlendirme yahut yıkımda da hani ne durumda yapabiliriz, dediğim vakit kamu binalarında genelde tamir güçlendirme maliyeti, tekrar üretim maliyetinin yüzde 50’sine yaklaştıysa yıkım istikametinde bir karara gidiyor. Lakin çok mahallî bir hasar varsa o vakit güçlendiriyorsunuz. Beton dayanımı doğal düzgünse, beton dayanımı berbatsa o vakit yıkıma gerçek gitmek daha yeterli. Bilhassa bu binaları, kıymetli binalarımız, hastane binalarımızı ve öbür binalarımızı değerlendirip ya güçlendirip ya da yıkmak en azından bunları hazır hale getirmek lazım. Zira vatandaş meskenini yapmış. Keşke imkanımız olsa da yeni bir yerleşim yerine bütün binaları yapsak, vatandaşlarımıza desek ki ‘Buyurun, gelin oturun. Biz burayı tekrar planlayalım’. Fakat o çok büyük bir bütçe. Evvel kamu binalarından başlamak lazım. Zira biz başlayalım ki vatandaşa da örnek olalım.”‘ALINACAK TEDBİRLERLE, YUMUŞAK TABANDA DE BİNA YAPILABİLİR’Depremlerin akabinde yer seçiminin değerinin de bir sefer daha ortaya çıktığını vurgulayan Prof. Dr. Doğangün, “2023 Şubat’ında meydana gelen zelzelelerde de yumuşak yerlere yapılan binaların, bölgenin, daha fazla hasar gördüğü formunda bir durumla karşılaşıldı. Doruklardaki yapıların daha az hasar gördüğü ortaya çıktı” dedi.

Yumuşak yerde de yapılaşmanın olabileceğini, bunun bazen de avantaj olduğunu söyleyen Prof. Dr. Doğangün, bu yerlerdeki binaların inşası sırasında dikkat edilecek ayrıntılarla, yıkımın önüne geçilebileceğini belirtti. Alınacak tedbirleri sıralayan Prof. Dr. Doğangün, “Bu da bir olumsuzluk natürel ancak ona uygun yapmak lazım. Yumuşak yerde de yapılabilir lakin taban güzelleştirmesi yapılabilir, bodrum katınızı ona nazaran yapacaksınız. Daha fazla bodrum yapacaksınız üzere tedbirleri var. Tedbir almazsanız olağan her ikisinde de hasar olabiliyor. Aslında birtakım avantajları da olabiliyor sıvılaşma dediğimiz olayda da. Şayet kumluysa, boşluk suyu basıncı, su sarsıntı esnasında basarak kumların dışarı çıkmasına neden oluyor ancak binaların kendileri çok fazla hasar görmüyor. Genelde devrilme biçiminde oluyor. Şayet çok dikdörtgen formda yapmışsanız, taban alanı geniş değilse, devrilme formunda hasar oluyor. Yoksa kolon kirişlerinde çok fazla hasar olmayabiliyor. Bir ölçü sönümleyici üzere de suyun üzerindeki bina üzere de davranıyor. Lakin doğal çok ağır binaysa bu sefer, gördük işte İskenderun’da tabana 40-50 santimetre oturan binaları. Ancak şayet taban genişse çok fazla hasar olmuyor, beşerler rahatlıkla can kaybı olmadan çıkabiliyor. Bu türlü de bir avantajı da var” diye konuştu.