Prof. Dr. Atmış: “3 Hektardan Küçük Alanları Orman Kapsamından Çıkararak Yüzde 6’ya Kadar Olan Yapılaşmayı Yüzde 90’a Çıkardılar”

GÜLARA SUBAŞI

Türkiye Ormancılar Derneği Bilim Konseyi Üyesi ve ormancılık siyasetleri uzmanı Prof. Dr. Erdoğan Atmış, TBMM Genel Konseyi’nde geçen hafta kabul edilen Orman Kanunu’nu eleştirerek “3 hektardan küçük özel ormanları, orman olmaktan çıkarıyorlar. Olağan, özel, tapulu bir yere dönüşüyor. Böylelikle yüzde 6’ya kadar yapılaşabilecek bu yerlerde, yüzde 80-90’a kadar yapılaşma olabiliyor. Bu alanlara, konut siteleri, siteler yapılabilir ve bu da büyük bir rant demek” dedi.

Tarım ve orman alanında düzenlemeler içeren Orman Kanunu ve Kimi Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi, TBMM Genel Heyeti’nde geçen hafta kabul edilerek maddeleşti. Ormancılık siyasetleri uzmanı ve Türkiye Ormancılar Derneği Bilim Konseyi Üyesi Prof. Dr. Erdoğan Atmış, kanunda yapılan değişiklikleri ANKA Haber Ajansı’na kıymetlendirdi. Atmış, şunları söyledi:

“ORMANLARIN SEÇİM ÖNCESİNDE GÜNDEME GELMESİ BİZİ ŞAŞIRTMADI”

“Bu ormanların yazgısıdır. 1950 yılından sonraki bütün seçimlerde, nedense seçimlerden evvel orman kanununda bir değişiklik kesinlikle gündeme gelir. Eski vakitlerde bu değişiklikler, kırsal bölümden, orman köylülerinden oy toplamak için yapılırdı. Son yıllarda ise daha çok kentteki para sahiplerine, şirketlere bir rant sağlamak üzerine yapılan değişikliklere dönüştü. Seçim öncesi, mevzunun tekrar gündeme gelmesi bizi hiç şaşırtmadı, AKP iktidarı bunu daima yapıyor zati. Yalnızca artık yapmadı, sarsıntıdan sonra iki değişiklik gündeme geldi. Bunlardan biri, Orman Kanunu’nun 17. unsurunun yönetmeliğinin değişmesiydi. Güneş gücü santrallerinin ormanlarında yapılmasına, havalimanlarının ve havalimanlarıyla ilgili birçok tesisin -havalimanı içinde AVM, petrol dolum istasyonu, otel- orman içinde yapılmasına müsaade çıkaran bir yönetmelik değişikliğiydi. Bu yönetmelik değişikliği, zelzelenin dokuzuncu gününde olmuştu. Sarsıntıdan yaklaşık iki hafta sonra, bu sefer 126 sayılı Cumhurbaşkanı kararıyla depremzede olan kentlerdeki yeni yerleşimler için ormanların ve meraların da tahsis edilmesi bir karar yayınlandı. İki hafta içinde de bu kanun değişikliğini duyduk.

“DEĞİŞİKLİĞİN ASIL BOYUTU SERMAYE SAHİPLERİNİN PARA KAZANMASINI SAĞLAMAK”

Orman kanunun belirli unsurlarında bir torba kanun içinde -tarım ile ilgili bahisler da var- değişiklik yapıldı. Meclis bu teklifi geçirmek için büyük bir özveriyle çalıştı ve perşembe gecesi Meclis’ten geçirdiler. Geçirilen teklifin ormanlara faydası olacak mı, topluma faydası var mı, kimlerin faydası için yapıldı bizim bunu sorgulamamız gerekiyor. Bu değişikliğin içinde orman köylüsünden oy alabilmek için ufak tefek şeyler var. Fakat asıl boyutu sermaye sahiplerinin biraz daha para kazanmaları, biraz daha arazi rantından faydalanmaları.

“2021’DE, 140 BİN HEKTAR ORMAN, VERİLEN ORMANCILIK DIŞI FAALİYET MÜSAADELERİ SEBEBİYLE YANDI”

Mesela kanundaki değişiklikle ‘kasten orman yakma’yla ilgili cezalar artırılıyor. Bakıyorsunuz hoş, cezalar caydırıcıdır zira. 2021 yılında Türkiye’de rekor ölçüde, 140 bin hektar orman yandı. Olağanda bu ülkede, her yıl 7-8 bin hektar orman yanarken bunun yaklaşık 20 katı orman yandı. İşte bu 140 bin hektar ormanın dörtte biri, orman içinde müsaade verilen elektrik iletim çizgileri ve trafolardan kaynaklanacak halde yandı. Şahsen devlet, orman içinde bu elektrik çizgilerine, trafolara, turizm tesislerine, otellere, maden alanlarına zati yıllardır müsaade veriyor ve son yıllarda bunların ölçüsü da artırıldı. Taammüden orman yakma kabahatinin cezasını artırıyorsunuz, hoş. Ancak taammüden değil, şahsen siz müsaade verdiğiniz için, o ormanlar yapılaştığı ve çeşitli tesisler kurulduğu için bu yangınlar çıkıyor. Bir defa siz onu önleyecek bir şey yapın. Şayet nitekim orman yangınlarını azaltmak istiyorsanız ormanlarda verilen bu müsaadeleri azaltın. Şu anda 790 bin hektar ormanımız, bu cins ormancılık dışı hedeflerle; madencilik, turizm, güç ve birçok nedenle istila edilmiş durumda. Şayet yangınları önlemek istiyorsanız, bu izinlerden vazgeçmeniz gerekiyor.”

“KANUN MÜSAADE YETKİSİNİ BAKANLIĞA DEVRETMEK YERİNE ORMANLARDA MADENCİLİK FAALİYETİNE MÜSAADE VERMEMELİ”

Atmış, “Devlet ormanları içinde maden aranması ve işletilmesi ile madencilik faaliyeti için mecburî; tesis, yol, güç, su, haberleşme ve altyapı tesislerine, fon bedelleri hariç, bedeli alınarak Tarım ve Orman Bakanlığı’nca müsaade verilebilir” kararını düzenleyen unsuruyla ilgili şunları söyledi:

“Bu değişiklikle ormanlar için olumlu görünen bir şey yapıldı: Verimli ormanlarda madencilik faaliyetleri için müsaade verilmesi yetkisi Tarım ve Orman Bakanlığı’na verildi. Aslında bakanlığın yetkisinde olması gereken bir şey, kanun değişikliğiyle veriliyor. Aslına bakarsanız verimli alanlarda, korunan alanlarda, ulusal park üzere alanlarda madencilik faaliyetine hiç müsaade verilmemeli. Kanun, bu müsaade verme yetkisini Tarım ve Oman Bakanlığı’na devretmek yerine, madenciliğe katiyen müsaade vermemeli. Şu anda güzel bir değişiklik üzere görünüyor ancak bu alanlarda siyasi bağlar yahut özel bürokratik bağlarla bu müsaadelerin verilmesi sağlanabilir. Bunun önünü kesmek için korunan alanlarda ve verimli alanlarda maden araması ve maden işletmesinin kurulmamasına ‘izin verilemez’ denilmesi gerekiyor. Siyasi manada çok berbat kullanabilecek bir değişiklik olarak görünüyor.”

“YASA DIŞI YAPILAN TESİSLER YÖNETİM KULLANDIĞI VAKİT LEGALLEŞECEKTİR”

Prof. Dr. Erdoğan Atmış, “Devlet ormanlarında el konulan bütün yapı ve tesisler, …Orman Genel Müdürlüğü tarafından derhal yıkılır yahut muhtaçlık görüldüğü takdirde ormancılık hizmetlerinde kullanılabilir” kararını düzenleyen unsurunun olumlu üzere görünen ancak aslında yasa dışı bir uygulamayı meşrulaştıran bir husus olduğunu söyledi. Atmış, şunları lisana getirdi:

“3 HEKTARDAN KÜÇÜK ALANLAR ÖZEL ORMAN KAPSAMINDAN ÇIKARILDI”

“YÜZDE 6’YA KADAR YAPILAŞMA MÜSAADESİNİN OLDUĞU ORMAN ALANLARINI YÜZDE 90’A KADAR YAPILAŞMAYA AÇTILAR”

Orman Kanunu’nun 1. unsurundaki orman tarifinin istisnalarında ‘3 hektardan küçük sahipli topraklardaki ormanlar, orman sayılmaz’ diye bir husus var. 12 bin hektarlık bu özel ormanları bu kapsama sokarak orman olmaktan çıkarıyorlar. Olağan, özel, tapulu bir yere dönüşüyor. Böylelikle yüzde 6’ya kadar yapılaşabilecek bu yerlerde, yüzde 80-90’a kadar yapılaşma olabiliyor. Bu alanlara, konut siteleri, siteler yapılabilir ve bu da büyük bir rant demek. Kasıtlı bir şey bu. Bu unsur, büsbütün özel orman sahiplerine büyük ölçüde sermaye kazandırmak fakat birebir vakitte o sermayeyi de birileriyle paylaştırmak üzere Meclis’e getirilmiş ve kabul edilmiştir. Gazi Mustafa Kemal Atatürk ve arkadaşlarının kurduğu TBMM’de bu çeşit kanun unsurlarının çıkıyor olmasını utanç verici olarak buluyorum. Toplumun faydasına çalışması gereken meclis, tam seçim üzerine belirli sermaye etraflarının faydasına çalışıyor. Onların daha çok para kazanması için kanun değiştiriyorlar, ormanları yok ediyorlar.

“KESİLECEK AĞACI DAMGALAMA İŞİNİ, KESİM İŞİNİ ALAN ŞİRKETİN YAPMASI YASAYA DAHİL EDİLMİŞ OLDU”

1870 yılındaki Orman Nizamnamesi’nden beri, kesilecek ağaç, kesilen ağaç kesimleri damgalanır. Bu damgalar, hangi ağacın kesildiğini, ne vakit kesildiğini kayıt altına alması bakımından çok değerlidir. Çekiçlerle yapılan bu damgayı yapma yetkisi de devlette misyonlu olan orman mühendislerindedir. Son yıllarda uygulamada şu duyuluyordu: Bu damgayı oradaki ağaç kesim işini alan şirketler, kendi elemanlarına yaptırıyor. Bu uygulama yasadışı bir şeydi, bu formda yasaya dahil edildi. Bu yetkiye sahip olması gereken orman mühendisliği eğitimini almış, devlette orman mühendisi olarak çalışan kişidir. Artık şayet damgalanan ağaçlar, dikili ağaç satışını almış şirketin işine gelmiyorsa, ‘Ben bu ağacı değil, öbür ağacı kesmek istiyorum’ diyor. Bu değişiklikle, şirketlerin elemanlarına o damga alımlı verilebilir ve onların istedikleri ağaçlar kesilebilir. Ekoloji bozulacak, oradaki en âlâ ağaçlar, en güzel yetişmesi gereken ağaçlar, en âlâ tohum bırakacak ağaçlar ortadan kalkacak. Ormanda en berbatları kalacak, o açıdan burada büyük bir tehlike var.

“ODUN KISMINI KATLİAMA DÖNÜŞTÜRMEK İÇİN DAMGALAMAYI MÜHENDİSLERİN ELİNDEN ALDILAR”

Türkiye’de bilhassa son yıllarda, dikili ağaç satışıyla birlikte odun üretimi, ormanlara ziyan verecek ölçüde çok arttı. Mesela 2017-2021 yıllarında yüzde 79 arttı. Yapacak odun üretimi dediğimiz, sanayi için üretilen endüstriyel odun yüzde 79 arttı. Bir katliama dönüştü odun kısmı. Artık onu bir de şeklen biraz daha katliama dönüştürmek için bu damga yapma yetkisini devletin oradaki vazifeli orman mühendisten alıp bu şirketin elemanlarına yaptırmak istiyorlar. Yalnızca en uygun odunu kesip satmak üzerine bir eğitim vermeyiz biz üniversitelerimizde. Biz ‘o ormanın devamlılığının en uygun formda nasıl sağlayabiliriz, o ormanı daha güçlü hale nasıl getirebiliriz’in eğitimini veririz. Orman mühendisinin misyonu de bunu yapmaktır para kazandırmaktan çok, o ormanı korumak, devamlılığını sağlamaktır.

“MADENCİLİK YAPILAN ALANIN REHABİLİTE EDİLMESİNDE BÜYÜK BİR RANT VAR”

Bir orman alanında maden çıkarmak için alandaki ağaçlar kesilir, orman örtüsü ve toprak kaldırılır, altındaki maden çıkarılır ve orası bir çukur haline dönüşür. Biz aslında verimli ormanlarda bunu istemiyoruz. Yıllardır bu çok halde yapılıyor. Aslında rehabilite dedikleri faaliyet ormanı geri getirmiyor. Oradaki orman yok olmuş durumda. Bölgede evvelce yok edilen doğal ormanın yerine yapay bir orman oluşturmak için öncelikle madencilik faaliyetinden kalan büyük çukurun doldurulması gerekiyor. Bu birebir vakitte bir ranta işaret eder. İstanbul ve etrafında, birçok kentsel dönüşüm projesi, yeni inşaat, yeni çukurlar var. Bunların hepsinden bir yere depolanması gereken hafriyat çıkıyor. İşte burada tartışılan hafriyatın depolanması sırasındaki o büyük bedel.

“BELEDİYELER MUHALEFETE GEÇİNCE YETKİYİ BAKANLIĞA GERİ VERDİLER”

Hafriyatın dökülmesi işinde büyük bir para var, birçok defa gazetelere mevzu oldu, mafyanın eline geçtiği konuşuldu. Buradan gelir sağlama, bunu düzenleme yetkisi, evvelce Orman Genel Müdürlüğü’ne bağlı Orman Bölge Müdürlüğü ve Orman İşletme Müdürlükleri’nindi. AKP iktidarı vaktinde bu yetki, büyükşehir belediyelerine devredildi. Zira büyükşehir belediyeleri de AKP’li belediyelerdi. Bu değişiklik, Orman Bakanlığı’nda olan gelir kaynağının, büyükşehir belediyelerine geçmesi için düzenlenmişti. Belediyeler de bu yetkiyi aldıktan sonra, hafriyat dökme işini kendilerine siyaseten yakın şahıslara verdi, yolsuzluklardan da çok bahsedildi. Daha sonra, yalnızca İstanbul değil, öbür büyükşehir belediyeleri de muhalefet belediyelerine geçti. Yani bu gelir muhalefet belediyelerine akmaya başladı. Hatta tahminen de o mafya tertibi de ortadan kaldırıldı. Bu durum, iktidarı rahatsız etmiş olmalı ki bu kanun değişikliğiyle tekrar Tarım ve Orman Bakanlığı’na devrediyorlar. Bakanlık eliyle bu rantı paylaştırmak istiyorlar. Bu tıp icraatlar yaparken neden ülkeyi, toplumu, geleceği düşünmüyorsunuz da yalnızca kendi rantınızı düşünüyorsunuz ki?

“DEĞERLİ TOPRAKLARI ORMAN OLMAKTAN ÇIKARIP BÜYÜK SİTELER YAPIYORLAR”

Orman Kanunu’nun 2. hususunda, bilim ve fen bakımından orman niteliğini kaybetmiş olarak tarım alanına, şehir-kasaba-köy yapılarına, meyveliğe dönüştürülmesine müsaade veren bir kanunumuz var. 1970’lerden beri uygulanan bu kanunla şu ana kadar 630 bin hektar alan orman dışına çıkarıldı. Bu alanlara 2B deniyor. Orman Kadastro komiteleri bu alanlara geliyor, burada 2B -orman vasfını kaybetmiş yer- var mı diye ölçüyor, biçiyor. Bu türlü 636 bin hektar alanı orman dışına çıkardılar. Bu kanunla da 2B ile ilgili birkaç düzenleme koydular. Mesela, bir yerde 2B çalışması yapıldı ancak orası orman dışına çıkarılmadı diyelim, tekrar 2B yapılmasının önünü açıyorlar. Zira 2B’ler Kastamonu, Trabzon üzere ormanın çok olduğu Karadeniz bölgesinde değil. 2B’ler daha çok büyükşehirlerin etraflarında. İzmir, İstanbul, Bursa, Mersin, Muğla’da zira arazi bedelli. Araziyi kapatıyorlar, 2B ile orman olmaktan çıkarıyorlar, buralara ‘orman içinde tesis’ diye büyük siteler yapıyorlar. Evvelki yapılan 2B çalışmalarını kararsız kılarak tıpkı alana tekrar 2B yapılmasına müsaade veriyorlar.

“HÜKÜMET BELİRLENEN ALANLARIN 2B İLE ORMAN DIŞINA ÇIKARILMASI İÇİN UĞRAŞ GÖSTERİYOR”

Bu 2B çalışmasını yapma yetkisi Orman Kadastro Komitelerindeki orman mühendislerindeydi. Bir yerin orman olup olmadığına orman mühendisleri karar verebilir. Bu kanundaki bir diğer değişiklikle 2B yapma yetkisi de yalnızca bir orman mühendisinin bulunduğu Harita Kadastro Komitelerine verildi. Bu kurulda mühendis azınlıkta kalacağı için tekrar orman dışına çıkarılması bahtı çoğaltılıyor. Bu hükümet belirlenen alanın kesinlikle 2B ile orman dışına çıkarılması için farklı bir uğraş gösteriyor. Bu kanun teklifine imza atanlar, ona evet oyu verenler yahut o gece üşenip meclise gitmeyen, hayır demeyen muhalefet milletvekilleri hepsi sorumludur.

“TBMM MUHAKKAK ÇEVRELERİN PARA KAZANMASI İÇİN YAPILAN MAKÛS İŞLERE ALET EDİLMEMELİ”

Kocaeli Kartepe, arazinin pahalı olduğu bir yer. Sadece Kartepe için başka bir kanun unsuru, ek kanun eklendi. Bu değişikliğe, Kartepe’deki alanlara tekrar 2B yapılması için özel bir unsur konuldu. Kanunlar şahsa özel, yere özel değildir. Bu kanun yapmanın ruhuna karşıt bir şeydir. Burada, güya şahıslara, orada arazi sahibi olanlara, orman işgal etmiş olanlara has bir kanun unsuru Meclis’ten geçti. TBMM, bireylerin çıkarları, muhakkak çevrelerin para kazanması için yapılacak bu cins makûs işlere alet edilmemeli.”