Merkez Bankası: Yumuşak bir geçiş süreci için sadeleşme siyasetinin kademeli olmasına karar verilmiştir

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMN) 22 Haziran’da yapılan Para Siyaseti Heyeti Toplantı Özeti’ni yayımladı. Özette, “Yumuşak bir geçiş süreci için sadeleşme siyasetinin kademeli olmasına karar verilmiştir. Mikro- ve makroihtiyati çerçeve, piyasa sistemlerinin fonksiyonelliğini artıracak ve makro finansal istikrarı güçlendirecek halde sadeleştirilecektir” unsurları öne çıktı.

1. Global enflasyon düşerken, hala uzun periyot ortalamalarının üzerinde seyretmektedir. Son 10 yıllık periyotta ortalama enflasyon gelişmiş ekonomilerde yüzde 2,2 ve gelişmekte olan ekonomilerde yüzde 5,6 düzeyinde gerçekleşmiştir. 2023 yılında enflasyonun gelişmiş ekonomilerde yüzde 3,3 ve gelişmekte olan ekonomilerde ise yüzde 8,1 düzeyinde gerçekleşmesi beklenmektedir. Emtia fiyatlarında geçen yıl ortasından itibaren başlayan gerileme eğilimi sürmekle birlikte, Emtia Fiyat Endeksinin mevcut düzeyi son on yılın ortalamasının yüzde 23,2 üzerindedir. Endeks geçen yıl haziran ayında ulaştığı en yüksek düzeye nazaran yüzde 29,4 gerilemiştir. Emsal halde geçen yıl nisan ayında ulaştığı zirve noktasına nazaran yüzde 22,0 gerileme kaydeden Ziraî Emtia Fiyat Endeksi son on yılın ortalamasının yüzde 14,3 üzerindedir. Bu durum, besinin tüketici sepeti içerisindeki yüksek hissesi nedeniyle enflasyon üzerinde hala tesirli olmaktadır. 2023 yılında ABD ve Euro Bölgesinde yıl sonu enflasyon beklentisi sırasıyla yüzde 3,0 ve yüzde 3,8 iken; çekirdek enflasyon beklentisi sırasıyla yüzde 4,3 ve yüzde 5,1 düzeyindedir.

2. Çekirdek enflasyonun ve enflasyon beklentilerinin yüksek düzeyleri global enflasyonun bir mühlet daha merkez bankalarının amaçlarının üzerinde seyretmeye devam edeceğini ima etmektedir. Bu nedenle, bütün dünyada merkez bankaları enflasyonu düşürmeye yönelik önlemler almaktadır. Takip edilen 12 gelişmiş ülke merkez bankası son 16 ayda toplamda 123 toplantı yapmış, bu toplantıların 89 adedinde siyaset faizleri artırılmıştır. Birebir periyotta takip edilen 15 gelişmekte ülke merkez bankası toplamda 182 toplantı yapmış, bu toplantıların 97 adedinde siyaset faizleri artırılmıştır. Uygulanan para siyasetinin sonuçları finansal şartlara da yansımaya başlamış ve merkez bankalarının finansman ve kredi şartlarındaki sıkılaşmaya yönelik vurguları güçlenmiştir.

3. Global büyüme görünümündeki yatay seyre karşın, görece güçlü talep ve işgücü piyasalarındaki sıkılık devam etmektedir. Türkiye’nin dış ticaret ortaklarının ihracat hisseleriyle yüklendirilen global büyüme endeksi bir evvelki PPK toplantısı periyoduna kıyasla yatay görünümünü sürdürmüştür. Endeksin 2023 yılı için iddia edilen büyüme oranı ocak ayındaki taban düzeyin yaklaşık 0,3 puan üzerinde yüzde 1,6 seviyesindedir. Bununla birlikte, 2022 yılında kelam konusu endeksin yüzde 3,5 büyüme oranı ile kıyaslandığında dış talep görünümünde yıllık bazda kayda paha bir yavaşlama gözlenmektedir. Global PMI endeksleri hizmet dalında faaliyetin gücünü koruduğuna, imalat endüstrinde ise eşik kıymetin çabucak altındaki yatay seyrin devam ettiğine işaret etmektedir. Mayıs ayı prestijiyle yılın ikinci çeyreğinde global hizmetler PMI endeksi birinci çeyreğe nazaran 3,1 puan artarak 55,4 seviyesine erişmiş, imalat sanayi PMI endeksi 0,1 puan artarak 49,6 olmuştur. Bileşik PMI göstergelerine bakıldığında, mayıs ayında endeksin global seviyede nisan ayındaki düzeye kıyasla 0,2 puan artışla 54,4 olduğu, gelişmiş ülkelerde 53,7 düzeyinde yatay seyrettiği, gelişmekte olan ülkelerde ise 0,7 puan artışla 55,6’ya yükseldiği gözlenmiştir. Çin’de bileşik PMI göstergesi nisan ayına nazaran 2 puan artışla 55,6 seviyesinde gerçekleşirken mayıs ayında endeks gerek imalat gerek hizmetler kesiminde 50 eşik bedelinin üzerinde bulunmaktadır. Bununla birlikte, salgın tedbirlerinin gevşetilmesi sonrası hizmetlerdeki toparlanmanın daha bariz olduğu gözlenmiştir. Öteki taraftan, gelişmiş ülke ekonomilerinde finansal şartların tesiriyle iktisadi faaliyetin yavaşlayacağına yönelik beklentiler sürmektedir. Türkiye’nin kıymetli ticaret ortaklarından Euro Bölgesinde imalat PMI endeksi mayıs ayında 44,8 ile pandemiden bu yana en düşük seviyesine gerilemiştir.

4. Gelişmekte olan ülkelere yönelen portföy akımları haziran ayında, güzelleşen risk algısına bağlı olarak devam etmiştir. Yılbaşından mayıs sonuna kadar pay senedi piyasalarına yaklaşık 46,4 milyar dolar fon girişi olurken, borç senetleri piyasalarından yaklaşık 4,3 milyar dolar fon çıkışı olmuştur. Haziran ayında ise 8,3 milyar doları pay senedi piyasalarına olmak üzere toplam 9,2 milyar dolar fon girişi olmuştur.

ENFLASYON GELİŞMELERİ

5. Ülkemizde enflasyon 2022 yılının ekim ayında ulaştığı tepeye kısayla 45,92 puan düşmüş olmakla birlikte hala yüksek düzeyini korumaktadır. Tüketici fiyatları mayıs ayında yüzde 0,04 oranında artmış ve yıllık enflasyon yüzde 43,68’den 4,09 puan düşerek yüzde 39,59 düzeyinde gerçekleşmiştir. Ülkemizde, yakın periyoda ait göstergeler enflasyonun ana eğiliminde yükselişe işaret etmektedir. Bu gelişmede yurt içi talepteki güçlü seyir, kur gelişmeleri ve hizmet enflasyonundaki katılık belirleyici olmuştur.

6. Alt kümelerin yıllık enflasyona katkıları hizmet kümesinde 14,62 puandan 15,17’ye yükselmiş (0,55 puan artış); temel mal kümesinde 9,80 puandan 10,17’ye yükselmiş (0,37 puan artış); alkol, tütün ve altın kümeleri toplamında 1,81 puandan 1,50’ye gerilemiş (0,31 puan azalış); besin ve alkolsüz içecekler kümesinde 14,22 puandan 13,64’e gerilemiş (0,58 puan azalış); güç kümesinde 3,24 puandan -0,88’e gerilemiştir (4,12 puan azalış).

7. Küme fiyatları mayıs ayında yüzde 0,71 oranında artmış, küme yıllık enflasyonu yüzde 53,92’den 1,40 puan düşüşle yüzde 52,52 olmuştur. Besin fiyatlarının mevsimsellikten arındırılmış aylık artış oranı bir evvelki aya kıyasla gerilemiştir. Bu devirde kırmızı et fiyatlarındaki yükseliş yavaşlarken, mevsimsellikten arındırılmış datalar, zerzevat fiyatlarında daha bariz olmak üzere taze meyve ve zerzevat fiyatlarının mayıs ayında arttığına işaret etmiştir. Taze meyve zerzevat fiyatlarındaki oynaklıklar yurt içi besin fiyatları kaynaklı riskleri canlı tutmaktadır. İşlenmiş besin fiyatları aylık bazda yüzde 1,08 ile hudutlu bir artış kaydetmiştir. İşlenmiş et eserleri haricinde küme genelinde ölçülü fiyat hareketleri izlenmiş, ekmek ve tahıl eserleri fiyat artışındaki yavaşlama mayıs ayında da sürmüştür.

8. Küme fiyatları mayıs ayında yüzde 21,00 ile yüksek bir oranda gerilemiş, küme yıllık enflasyonu yüzde 21,19’dan 28,16 puan azalışla yüzde -6,97 olmuştur. Bedelsiz doğal gaz kullanımı küme fiyatları üzerinde tesiri temel belirleyici olmuştur. Memleketler arası güç fiyatlarındaki olumlu görünümü takiben fiyatlar küme genelinde gerilerken, akaryakıt fiyatları bariz düşüşle öne çıkan bir öbür kalem olmuştur.

9. Fiyatlar mayıs ayında yüzde 4,60 oranında artmış, küme yıllık enflasyonu yüzde 58,62’den 1,33 puan yükselişle yüzde 59,95 olarak gerçekleşmiştir. Bu periyotta yıllık enflasyon ulaştırma kümesinde gerilerken öteki kümelerde yükselmiştir. Bu kümenin aylık fiyat artışında, lokanta-oteller yüzde 7,10 ve kira yüzde 5,15 ile öne çıkan alt kümeler olmuştur. Öteki hizmetler alt kümesi fiyatlarındaki artışta kur gelişmelerine hassas olan ulaştırma araçlarının bakım tamiri kaleminin yanı sıra eğitim ve sıhhat hizmetleri üzere geçmiş enflasyona endeksleme eğilimi güçlü olan kalemlerin tesiri öne çıkmıştır.

10. Fiyatlar mayıs ayında yüzde 3,90 oranında yükselmiş, yıllık enflasyon yüzde 34,16’dan 0,91 puan artarak yüzde 35,07 olmuştur. Mayıs ayında yıllık enflasyon sağlam mal ile giysi ve ayakkabı alt kümelerinde artış kaydetmiş, öbür temel mallarda ise gerilemiştir. Sağlam mal fiyatları (altın hariç) aylık yüzde 3,48 oranında yükselirken, yüzde 6,37 oranındaki fiyat artışıyla araba öne çıkan alt kalem olmuştur. Türk lirasındaki görünüm ve iç satışlardaki canlı seyirle birlikte araba fiyatlarında güçlü bir artış eğilimi yaşanmıştır. Giysi ve ayakkabı alt kümesinde fiyatlar yüzde 9,96 oranıyla tarihi mayıs ayı ortalamasının üzerinde artarken, bu gelişmede usul değişikliğine bağlı olarak yeni dönem eserlerinin endekse girişinin nisandan mayıs ayına kaymasının tesiri hissedilmiştir.

11. Enflasyonun ana eğilimi 2022 yılı sonrası devirde yavaşlasa da yüksek seyrini sürdürmektedir. Mevsimsellikten arındırılmış bilgilerle aylık artışlar B ve C göstergelerinde bir evvelki aya kıyasla yükselirken, bu görünüm alternatif çekirdek enflasyon göstergeleri tarafından da teyit edilmektedir. Mevsimsellikten arındırılmış B ve C endekslerinin üç aylık ortalamaları 2022 yılının şubat ayında sırasıyla yüzde 8,8 ve yüzde 8,4 ile en yüksek noktasına çıkarken, mayıs ayı prestijiyle yüzde 2,5 ve yüzde 2,8 düzeylerine gerilemiştir. Mayıs ayı prestijiyle B ve C endeksinin mevsimsellikten arındırılmış artış oranları sırasıyla yüzde 2,9 ve yüzde 3,6 olarak gerçekleşmiştir (önceki ay yüzde 2,3 ve yüzde 2,6). Medyan enflasyon ve SATRIM üzere alternatif çekirdek göstergelerde de evvelki aya nazaran artışlar gözlenmiştir.

TALEP VE ÜRETİM

12. Yılın ikinci çeyreğine ait datalar, iktisadi faaliyetin bilhassa iç talep kaynaklı güçlü seyrini sürdürdüğünü teyit etmektedir. Perakende satış hacim endeksi sarsıntı kaynaklı tesirlere karşın yılın birinci çeyreğinde yıllık bazda yüzde 28,7 oranında artmıştır. Nisan ayında endeks yıllık bazda yüzde 23,7 oranında yükselerek artış eğilimini sürdürmüştür. Nisan ayı prestijiyle çeyreklik bazda artış oranı ise yüzde 3,3 oranında gerçekleşmiştir. Kartla yapılan harcamalardaki artış eğilimi ikinci çeyrekte devam etmiştir. İmalat sanayi firmalarının ikinci çeyrekteki kayıtlı siparişlerine bakıldığında iç piyasa siparişlerinin yıllık bazda 2,6 puan ile kuvvetli artış kaydettiği görülmektedir.

13. Aktüel bilgiler zelzele bölgesinde ekonomik faaliyetin beklenenden süratli toparlanmasını sürdürmesiyle afet kaynaklı daralmanın büyük ölçüde telafi edildiğini göstermektedir. Birinci çeyrekte ülke genelinde istihdam artışı afetin tesiriyle yavaşlarken nisan ayı prestijiyle mevsimsellikten arındırılmış istihdam 31,6 milyon düzeyinde gerçekleşerek afet öncesinde ocak ayındaki 31,7 milyon düzeyine hayli yaklaşmıştır. Mevsimsellikten arındırılmış işgücüne iştirak oranı ise yüzde 53,9 seviyesinde gerçekleşerek afet öncesi düzeyine ulaşmıştır.

14. Nisan ayında yıllıklandırılmış cari süreçler açığı güç fiyatlarına bağlı olarak gerileyen güç ithalatındaki düşüşe karşın 2022 yılının nisan ayındaki 19,7 milyar dolar düzeyine kıyasla 38,1 milyar dolar artarak 57,8 milyar dolara yükselmiştir. Bu artış hizmetler istikrarındaki güçlü seyre karşın dış ticaret açığındaki yükselişin tesiriyle gerçekleşmiştir. Nisan ayı prestijiyle yıllıklandırılmış olarak ödemeler istikrarı tarifli dış ticaret açığı evvelki yılın tıpkı devrindeki düzeyine nazaran 54,0 milyar dolar artarak 100,2 milyar dolara yükselmiştir. Tıpkı devirde yıllıklandırılmış hizmetler fazlası 14,9 milyar dolar artarak 51,6 milyar dolara çıkmıştır. Mali şartların ve beklentilerin tesiriyle altın ithalatı cari açıktaki artışta kıymetli rol oynamaktadır. Yılın birinci dört ayında toplam altın ithalatı bir evvelki yılın tıpkı devrindeki düzeyine kıyasla 9,2 milyar dolar artışla 11,8 milyar dolar düzeyinde gerçekleşmiştir. Mayıs ayı süreksiz dış ticaret dataları altın ithalatının artış ivmesini sürdürdüğüne işaret etmiştir. Yurt içi talepteki güçlü seyir tüketim malları ithalatı kanalıyla cari süreçler açığını artırıcı tesirde bulunmaktadır. Mayıs ayına ait süreksiz dış ticaret bilgileri ve haziran ayı için yüksek frekanslı bilgiler mevsimsellikten arındırılmış olarak ihracattaki nispeten yatay seyre rağmen ithalatın, kelam konusu kümelerin katkısıyla artış eğilimi sergilediğine işaret etmektedir.

15. Turizm gelirlerinin beklentilerin üzerinde ve yıl geneline yayılmış seyri ile yılın ikinci yarısında cari istikrara güçlü bir katkı sunacağı kestirim edilmektedir. Seyahat gelirleri yılın birinci dört ayında bir evvelki yılın birinci dört ay toplamına nazaran 2,1 milyar dolar artarak 10,3 milyar dolar düzeyine ulaşmıştır. Yabancı ziyaretçi sayıları da benzeri formda yılın birinci dört ayında bir evvelki yılın tıpkı devrine nazaran yüzde 29,2 artarak 9,5 milyon kişi düzeyinde gerçekleşmiştir. Turizm gelirlerinin artan katkısıyla cari süreçler hesabının yılın ikinci yarısında daha istikrarlı bir seyir izleyeceği varsayım edilmektedir. Turizm gelirlerindeki güçlü seyir ile güç ithalatındaki olağanlaşmanın döviz piyasasında arz kaynaklı olarak sağlıklı fiyat oluşumu ve istikrara katkı sağlayacağı öngörülmektedir. Öbür taraftan, artan turizm faaliyeti kısa vadede talebi artırarak tüketici enflasyonu üzerinde risk oluşturmaktadır.

16. Gayri Safi Yurt İçi Hâsıla yıllık büyümesi, sarsıntı kaynaklı tesirlere rağmen, bir evvelki çeyrekteki yüzde 3,5’e kıyasla artış göstererek yüzde 4 olmuştur. Mevsim ve takvim tesirlerinden arındırılmış olarak ise çeyreklik bazda büyüme yüzde 0,3 oranında gerçekleşmiştir. Yıllık büyümeye net ihracatın katkısı -2,8 puan, yatırımların katkısı 1,2 puan, geri kalan tüketim bölümünün katkısı ise 5,6 puan olmuştur. Yıllık büyümeye en yüksek katkı yurt içi talepten gelirken zayıf seyrini sürdüren dış talep ve sarsıntı kaynaklı süreksiz üretim kaybı sanayi bölümünün büyümeye katkısını sınırlamıştır. Özel tüketim yıllık büyümesi yüzde 16,2 olurken, özel ve kamu kısmı tüketim ve yatırım harcamalarını içeren sonuncu yurt içi talep büyümesi yüzde 12,1 olmuştur. Bu devirde, makine-teçhizat yatırımları yıllık bazda yüzde 8 büyüyerek artış eğilimini on dördüncü çeyreğe taşımıştır.

17. Nisan ayında sanayi üretim endeksi, mevsim ve takvim tesirlerinden arındırılmış olarak aylık bazda yüzde 0,9 oranında azalmış, çeyreklik bazda ise yüzde 0,8 oranında artarak zelzele sonrası toparlanma eğiliminin devamına işaret etmiştir.

MALİYET KOŞULLARI

18. 2022 yılının ikinci yarısından itibaren gerileyen global emtia fiyatları girdi fiyatı kanalıyla tüketici enflasyonundaki düşüşü desteklemiştir. Öteki taraftan, döviz kurları ve işgücü maliyetindeki artışlar nedeniyle üretici fiyatları üzerindeki baskı artmaktadır.

19. Yurt içi üretici fiyat endeksi mayıs ayında güç imalatı kümesindeki gerilemenin tesiriyle yüzde 0,65 ile ölçülü bir artış kaydetmiş, yıllık üretici enflasyonu yüzde 52,11’den 11,35 puan düşerek yüzde 40,76 olarak gerçekleşmiştir. Memleketler arası emtia fiyatları mayıs ayında genele yayılan düşüşler sergiledikten sonra haziran ayında yataya yakın bir seyir kaydetmektedir. Global arz zincirindeki baskılara dair göstergeler ve milletlerarası nakliyecilik maliyetleri düşük seyretmektedir. Global emtia fiyatlarındaki gerilemeyle birlikte mevcut global arz şartları enflasyon açısından olumlu görünümünü sürdürmektedir. Öbür taraftan, döviz kuru gelişmelerinin önümüzdeki devirde güç ve ithal edilen öteki girdi fiyatları üzerinde baskı ögesi oluşturacağı beklenmektedir.

20. Hanelere sağlanan doğal gazın mayıs ayında tamamının, sonraki 11 ay mühletince de 25 metreküpünün bedelsiz sunulması mayıs ayında tüketici fiyatları artışında bariz bir yavaşlamaya yol açarak enflasyon üzerinde 2,4 puan düşürücü tesir oluşturmuştur. Kelam konusu düşürücü tesir, ek dayanaklar kelam konusu olmazsa, havaların soğuması ve ısınma gayeli güç tüketiminin devreye girmesiyle birlikte yılın son çeyreğinde bilakis dönerek enflasyonu artırıcı istikamette oluşacaktır.

21. Güç fiyatlarındaki olumlu seyre rağmen, sermaye malları, sağlam ve dayanıksız tüketim malları alt endekslerinde manşet üretici fiyatlarından ayrışan bir görünüm izlenmiştir. Bu görünüme ek olarak, Türk lirasındaki paha kayıpları, artan kur oynaklığı ve fiyatlarda genele yayılan artışın yakın devirde enflasyon üzerinde maliyet taraflı ek baskı oluşturacağı öngörülmektedir. Kelam konusu etmenlerden tüketici fiyatlarına geçişkenliğin, bilhassa talep şartlarının güçlü olduğu devirlerde süratli gerçekleştiği görülmektedir. Öncü göstergelere nazaran, başta güçlü tüketim malları olmak üzere enflasyon sepetindeki birçok kalemde kur artışları tüketici enflasyonuna yansımaya başlamıştır.

HİZMET ENFLASYONUNDA KATILIK

22. Hizmet bölümünde fiyat artışları yüksek düzeylerini sürdürmekte, küme enflasyonu mallara kıyasla katılık arz etmektedir. Yurt içi talep tesirinin daha besbelli olduğu hizmet dalında aylık artışlar 2022’ye kıyasla hala yüksek seyretmektedir. Mevsimsellikten arındırılmış tüketici fiyatlarının son üç aylık ortalaması B göstergesinde yüzde 2,5 iken, hizmetlerde yüzde 3,7’dir. Buna ek olarak hizmet bölümüne ilişkin yayılım endeksi tarihî ortalamasının üzerinde seyrederek artışların kesim geneline yayıldığını göstermektedir.

23. Yükselen konut fiyatları ve geçmiş enflasyona endeksleme davranışına ek olarak gayrimenkul piyasasındaki arz-talep uyumsuzlukları, kira artışlarını üste çekerek tüketici enflasyonunu olumsuz istikamette etkilemektedir.

24. Besin, fiyat ve turizm kaynaklı gelişmelerden değerli ölçüde etkilenen lokanta ve otel alt kümesinde aylık artışlar süreklilik gösteren bir görünüm arz etmektedir.

25. Kira, eğitim, sıhhat, eğlence-kültür başta olmak üzere belli hizmet kalemleri geçmiş tüketici enflasyonuna dönük fiyatlama davranışı sergileyerek, enflasyonist tesirlerin uzun bir vakte yayılmasına neden olmaktadır.

ENFLASYON BEKLENTİLERİ

26. Enflasyonun 2023 yılında bir ölçü yükseldikten sonra mali sıkılaştırmanın birikimli tesirlerinin devreye girmesiyle gerileyerek evvel tarihi ortalamalara, sonra da orta vadeli amaca kademeli olarak yakınsayacağı öngörülmektedir. Kredi genişlemesi, maliyet baskıları ve döviz kuru gelişmeleri enflasyon üzerindeki baskıların artabileceğine işaret etmektedir. Enflasyon beklentilerindeki mevcut seyir ve fiyatlama davranışlarındaki bozulma, enflasyon görünümüne dair üst taraflı riskleri canlı tutmaktadır.

27. Haziran ayı Piyasa İştirakçileri Anketi sonuçlarına nazaran: On iki ay sonrasına ait enflasyon beklentisi yüzde 29,84’ten 0,81 puan artışla yüzde 30,65; gelecek yirmi dört ay sonrasına ait enflasyon beklentisi yüzde 17,74’ten 0,38 puan yükselişle yüzde 18,12; beş yıl sonrasına ait enflasyon beklentisi yüzde 8,22’den 0,15 puan aşağı güncellenerek 8,07 olmuştur.

PARASAL VE FİNANSAL KOŞULLAR

28. Heyet, para siyaseti kararıyla birlikte kredi büyümesi ile kredi ve mevduat faizlerine ait tespitlerde bulunmuştur. Finansal istikrar perspektifiyle, hassaslık tahlilleri yapılarak bankacılık sisteminin siyaset faiz oranlarındaki artışlara karşı güçlü ve sağlam olduğu değerlendirilmiştir.

29. Kredi büyümesi iç talebi artırarak enflasyon üzerinde risk oluşturmaktadır. 16 Haziran 2023 prestijiyle, 2022 yılı sonuna kıyasla ferdî kredi bakiyesi kredi kartlarında yüzde 65,7, taşıt kredilerinde yüzde 63,1, gereksinim kredilerinde yüzde 27, konut kredilerinde yüzde 21,3 olmak üzere toplamda yüzde 38,1 oranında artmıştır. Başka taraftan, son PPK devrinden bu yana muhtaçlık kredi büyümesi yavaşlamıştır. Bu gelişmede kredi büyümesine dayalı menkul değer tesisi uygulamasının kapsamının genişletilmesi ve var olan düzenlemeler nedeniyle mevduat faizlerindeki artış tesirli olmuştur.

30. Kredi ve mevduat faizleri ile siyaset faizi ortasındaki fark bir evvelki PPK devrinde artmıştır. 16 Haziran 2023 haftası prestijiyle daldaki ortalama muhtaçlık kredisi (KMH hariç) faizleri düzenleme öncesi periyoda nazaran 749 baz puan artarak yüzde 41,7 düzeyine yükselmiştir. Türk lirası ticari kredi faizleri yatay bir seyir ile yüzde 14,7 olarak gerçekleşmiştir. Mevduat faizi evvelki PPK devrinden bu yana 674 baz puan artışla yüzde 30,3’e yükselmiştir. Kur Muhafazalı Mevduat hesaplarında faiz üst tavanının kaldırılmasının üst taraflı tesiri devam etmektedir.

31. Bu çerçevede Şura, nakdî sıkılaştırma ile birlikte mevcut mikro- ve makroihtiyati çerçevenin sadeleştirilmesi süreciyle piyasa sistemlerinin fonksiyonelliğinin artırılması gerekliliğini değerlendirmiştir.

PARA POLİTİKASI

32. Heyet siyaset faizini enflasyonun ana eğiliminin gerilemesini ve orta vadede yüzde 5 amacına ulaşmasını sağlayacak nakdî ve finansal şartları oluşturacak halde belirleyecektir. Heyet, mevcut para siyaseti çerçevesinin enflasyon görünümü ve üst istikametli riskler göz önüne alındığında yüzde 5 enflasyon amacını gerçekleştirmekten çok uzak olduğu değerlendirmesinde bulunmuştur. Fiyat istikrarındaki bozulmanın makroekonomik istikrarı ve bilhassa finansal istikrarı tehdit ettiğine dikkat çekilmiştir. Bu doğrultuda Şura, adımları gerektiği vakitte ve gerektiği ölçüde kademeli olarak güçlendirilen bir nakdî sıkılaştırma sürecinin uygulanmasına karar vermiştir. Nakdî sıkılaştırma sürecinin enflasyon görünümünde besbelli güzelleşme sağlanana kadar devam etmesi öngörülmüştür.

33. Siyaset faizi olan bir hafta vadeli repo ihale faiz oranı yüzde 8,5’ten yüzde 15 seviyesine yükseltilmiştir. Heyet alınan bu kararı, dezenflasyonun en kısa müddette tesisi, enflasyon beklentilerinin çıpalanması, fiyatlama davranışlarındaki bozulmanın denetim altına alınması için başlatılan nakdî sıkılaştırma sürecinin birinci adımı olarak öngörmektedir.

34. Şura, mali sıkılaştırma sürecinin makroekonomik ve finansal şartlar üzerindeki tesirlerine dair tahlilleri incelemiştir. Faiz artırım senaryolarının enflasyon, kredi büyümesi, kredi ve piyasa faizleri, ekonomik aktivite, beklentiler üzere anahtar makroekonomik değişkenler üzerindeki tesirleri ile bankacılık gerilim testleri değerlendirilmiştir. Enflasyon görünümü bu doğrultuda yeni adımların atılmasını gerekli kılmaktadır.

35. Enflasyon ve enflasyon eğilimine ait göstergeler yakından takip edilecek ve TCMB, fiyat istikrarı temel emeli doğrultusunda elindeki tüm araçları kararlılıkla kullanmaya devam edecektir.

36. Heyet, gayeden epeyce uzaklaşan enflasyonun para siyasetinin aktif kullanımını gerektirdiği tespitinde bulunmuştur. Mali sıkılaştırma sürecinin başlaması ile para siyasetinin aktifliği artacaktır.

37. Buna ek olarak Konsey, mevcut mikro- ve makroihtiyati çerçevenin makro finansal istikrarı destekleme konusunda zayıf kaldığı ve piyasa düzeneklerinin fonksiyonelliğini olumsuz etkilediği tespitlerini yapmıştır. Bu doğrultuda kelam konusu çerçevede sadeleşme siyaseti benimsenmiştir. Mevcut mikro- ve makroihtiyati çerçeve, piyasa sistemlerinin fonksiyonelliğini artıracak ve makro finansal istikrarı güçlendirecek halde sadeleştirilecektir. Yumuşak bir geçiş süreci için sadeleşme siyasetinin kademeli olmasına karar verilmiştir. Sadeleşme sürecinde dönüşümün suratı ve sıralaması tesir tahlilleri ile belirlenecektir. TCMB tarafından yapılan düzenlemelere ait tesir tahlilleri kelam konusu çerçevenin tüm bileşenleri için enflasyon, faizler, döviz kurları, rezervler, beklentiler, menkul değerler ve finansal istikrar üzerindeki yansımalarıyla birlikte bütüncül bir bakış açısıyla kıymetlendirilerek yapılacaktır.

38. Bununla birlikte, fiyat istikrarının sürekliliğini sağlamak gayesiyle, TCMB cari dengeyi güzelleştirecek stratejik yatırımları desteklemeye devam edecektir.

39. Şura, kararlarını öngörülebilir, data odaklı ve şeffaf bir çerçevede almaya devam edecektir.