Lozan Antlaşması nedir, ne vakit, kimler ortasında imzalandı? Alınan kararlar ve unsurlar nelerdir?

Lozan Antlaşması, 24 Temmuz 1923 tarihinde İsviçre’nin Lozan kentinde imzalanan bir antlaşmadır. Pekala Lozan Antlaşması nedir, ne vakit imzalandı, ayrıntıları nelerdir?

LOZAN ANTLAŞMASI NEDİR?

Lozan Antlaşması (veya yapıldığı devir Türkçesi ile Lozan Sulh Muahedenamesi), 24 Temmuz 1923 tarihinde İsviçre’nin Lozan kentinde, Türkiye Büyük Millet Meclisi temsilcileriyle Britanya İmparatorluğu, Fransız Cumhuriyeti, İtalya Krallığı, Japon İmparatorluğu, Yunanistan Krallığı, Romanya Krallığı ve Sırp, Hırvat ve Sloven Krallığı (Yugoslavya) temsilcileri tarafından, Leman Gölü kıyısındaki Beau-Rivage Palace’ta imzalanmış barış antlaşmasıdır.

LOZAN ANTLAŞMASI NE VAKİT İMZALANDI?

Lozan antlaşması 24 Temmuz 1923 yılında imzalanmıştır. Bu günlerde Lozan’ın 97. yıl dönümü konuşulmaktadır.

LOZAN ANTLAŞMASINI TÜRKİYE TEMSİLCİLERİ KİMLERDİR?

İsmet Paşa (Umuru Hariciye Vekili, Edirne Mebusu)

Dr. İstek Işık Beyefendi (Umuru Sıhhiye ve Muaveneti İçtimaiye Vekili, Sinop Mebusu)

Hasan Beyefendi (Eski vekil, Trabzon Mebusu)

LOZAN ANTLAŞMASI İMZALAYAN ÜLKELER HANGİLERİDİR?

Türkiye

Britanya İmparatorluğu (İngiltere)

İtalya

Fransa

Japonya

Yunanistan

Romanya

Sırp, Hırvat ve Sloven Krallığı

LOZAN ANTLAŞMASI GÖRÜŞÜLEN HUSUSLAR VE ALINAN KARARLAR

Kapitülasyonlar: Tamamı kaldırıldı.

Türkiye-Suriye Hududu: Fransızlarla imzalanan Ankara Mutabakatı’nda çizilen hudutlar kabul edilmiştir.

Irak Sonu: Musul üzerinde antlaşma sağlanamadığı için, bu bahiste Birleşik Krallık ve Türkiye Hükûmeti kendi ortalarında görüşüp anlaşacaklardı. Bu uyuşmazlık Musul Problemi’ne dönüşmüştür.

Türk-Yunan Sonu: Mudanya Ateşkes Antlaşması’nda belirlenen formuyla kabul edildi. Meriç Irmağı’nın batısındaki Karaağaç istasyonu ve Bosnaköy, Yunanistan’ın Batı Anadolu’da yaptığı tahribata karşılık savaş tazminatı olarak Türkiye’ye verildi.

Türkiye-İran Sonu: Osmanlı İmparatorluğu ile Safevî Devleti ortasında 17 Mayıs 1639’da imzalanan Kasr-ı Hoş Antlaşması’na nazaran belirlenmiştir.

Kıbrıs: Osmanlı Devleti Ruslara karşı İngilizleri yanına çekebilmek için 1878 yılında Kıbrıs’taki hakları gizli olmak kaidesiyle süreksiz olarak Kıbrıs’ı Birleşik Krallık yönetimine vermişti. Birleşik Krallık I. Dünya Savaşı’nın başlaması üzerine 5 Kasım 1914’te Kıbrıs’ı topraklarına kattığını resmen açıkladı. Osmanlı Devleti bu kararı tanımadı. Türkiye Lozan Antlaşması’nın 20. hususuyla Kıbrıs’taki Birleşik Krallık egemenliğini kabul etti.

Azınlıklar: Lozan Barış Antlaşması’nda azınlık, Müslüman olmayanlar olarak belirlenmiştir. Tüm azınlıklar Türk asıllı kabul edildi ve hiçbir halde ayrıcalık tanınmayacağı belirtildi. Antlaşmanın 40. unsurunda şu karar yer almıştır: “Müslüman olmayan azınlıklara mensup Türk uyrukları, hem hukuk bakımından hem de uygulamada, öteki Türk uyruklarıyla birebir süreçlerden ve tıpkı garantilerden yararlanacaklardır. Bilhassa, masraflarını kendileri ödemek üzere, her türlü hayır kurumlarıyla, dinî ve toplumsal kurumlar, her türlü okullar ve buna emsal öğretim ve eğitim kurumları kurmak, yönetmek ve denetlemek ve buralarda kendi lisanlarını serbestçe kullanmak ve dinî ayinlerini serbestçe yapma mevzularında eşit hakka sahip olacaklardır.”Batı Trakya’daki Türklerle, İstanbul’daki Rumlar dışında, Anadolu ve Doğu Trakya’daki Rumlar ile Yunanistan’daki Türkler’in mübadele edilmeleri kararlaştırıldı.

Savaş tazminatları: İtilaf Devletleri, I. Dünya Savaşı nedeniyle istedikleri savaş tazminatlarından vazgeçtiler. Türkiye, tamirat bedeli olarak Yunanistan’dan 4 milyon altın talep etti lakin bu istek kabul edilmedi. Bunun üzerine 59. unsurla Yunanistan savaş kabahati işlediğini kabul etti ve Türkiye tazminat hakkından feragat etti ve yalnızca savaş tazminatı olarak Yunanistan, Karaağaç bölgesini verdi.

Osmanlı’nın borçları: Osmanlı borçları, Osmanlı İmparatorluğu’ndan ayrılan devletler ortasında paylaştırıldı. Türkiye’ye düşen kısmın taksitlendirme ile Fransız frangı olarak ödenmesine karar verildi. Düyun-u Genele yönetim heyetinde bulunan yenik Alman İmparatorluğu ve Avusturya-Macaristan İmparatorluğu devletlerinin temsilcileri yönetim konseyinden çıkartılmış ve kurumun faaliyeti devam ettirilerek antlaşmayla birlikte yeni vazifeler verilmiştir. (Lozan Barış Antlaşması husus 45,46,47…55, 56).

Adalar: Midilli, Limni, Sakız, Semadirek, Sisam ve Ahikerya adaları üzerinde Yunan hakimiyeti konusunda Osmanlı Devleti’nin imzalamış olduğu 1913 tarihli Londra Antlaşması ve 1913 tarihli Atina Antlaşması’nın adalar hakkındaki kararları ve 13 Şubat 1914 tarihinde Yunanistan’a bildirilen karar, adaların askeri gayelerle kullanılmaması kuralıyla motamot kabul edilmiştir. Anadolu kıyısına 3 milden az uzaklıkta bulunan adaların ve Bozcaada, Gökçeada ile Tavşan Adaları üzerindeki Türk hakimiyeti kabul edilmiştir.

Osmanlı Devleti tarafından Uşi Antlaşması ile 1912 yılında İtalya’ya süreksiz olarak bırakılan On İki Ada üzerindeki bütün haklardan on beşinci unsurla İtalya lehine feragat edilmiştir.

Boğazlar: Boğazlar, görüşmeler boyunca üzerinde en çok tartışılan bahistir. Sonunda süreksiz bir tahlil getirilmiştir. Buna nazaran askeri olmayan gemi ve uçaklar barış vaktinde boğazlardan geçebilecekti. Boğazların her iki yakası askersizleştirilip, geçişi sağlamak emeliyle lideri Türk olan milletlerarası bir heyet oluşturuldu ve bu düzenlemelerin Milletler Cemiyeti’nin garantisi altında sürdürülmesine karar verildi. Böylelikle Boğazlar bölgesine Türk askerlerinin girişi yasaklandı. Bu karar, 1936 yılında imzalanan Montrö Boğazlar Mukavelesi ile değiştirilmiştir.

Yabancı okullar: Eğitimlerine Türkiye’nin koyacağı kanunlar doğrultusunda devam etmesi kararlaştırıldı.

Patrikhaneler: Dünya Ortodokslarının dini başkanı durumundaki patrikhanenin Osmanlı Devleti vaktindeki bütün ayrıcalıklarının kaldırılarak yalnızca dinî işleri yerine getirmek kuralıyla ve bu konuda verilen kelamlara güvenilerek İstanbul’da kalmasına müsaade verildi. Lakin antlaşma metnine patrikhanenin statüsü konusunda tek bir karar konulmadı.