Köylerin gözdesiydi: Su değirmeninin 300 yıllık kıssası

Köylerin gözdesiydi: Su değirmeninin 300 yıllık hikayesi

-Yakup Özkan

“Değirmen geçmiş devirde burada yaşayan Ermenilerin döner sermayesinin en temel gelirlerinden bir tanesiydi. Birçok etraf köylerden gelen buğdaylar öğütülüyordu.

KOCAELİ – Kocaeli’nin İzmit ilçesinde yaklaşık 300 yıl evvel inşa edilen tarihi su değirmeni, senelerce birçok köyün un gereksinimini karşıladı. 1950’li yıllara kadar kullanılmaya devam edilen ve vakit içinde yıpranarak harabeye dönen değirmen, restore edileceği günü bekliyor.

Akmeşe Cumhuriyet Mahallesi Çiftlik yolunda bulunan yaklaşık 300 yıllık su değirmeni, uzun yıllar boyunca bölgenin un muhtaçlığını karşıladı. Akmeşe haricindeki çok sayıda köyün de un muhtaçlığını karşılayan değirmen, 1950’li yıllara kadar kullanıldı. Vakitle yıpranan tarihi değirmenden geriye yalnızca dış duvarları kaldı. Etrafındaki derelere yapılan bentlerle oluşturulan göletten kanallar yardımıyla dev ahşap çarkı döndürülen değirmen, suların azaldığı periyotta ise o devrin teknolojisi ile kurulan buhar kazanlarıyla un öğütmeye devam ediyordu. Akmeşe’de ikamet eden vatandaşlar, değirmenin restore edilmesini ve turizme kazandırılacağı günü bekliyor.

“Birçok etraf köylerden gelen buğdaylar öğütülüyordu”

Akmeşe köyünün tarihiyle ilgili araştırmalar yapan ve iki kitap yazan Yakup Özkan, “Değirmen geçmiş periyotta burada yaşayan Ermenilerin döner sermayesinin en temel gelirlerinden bir tanesiydi. Birçok etraf köylerden gelen buğdaylar öğütülüyordu. Öğütülen buğdaylardan hak alınarak kiliseye gelir temin ediliyordu. Değirmenin hamisi durumunda olan Apik Uncuyan 13 Ağustos 1905 tarihinde öldürülünce kardeşi onun kaldığı yerden değirmeni devam ettirdi. 1911 yılında su türbininden vazgeçilip, su değirmenine bir motor konuldu. O halde de kullanılmaya devam etti” dedi.

“300 yılın üzerinde ve hatta hala ayakta”

Değirmenin esaslı bir geçmişe sahip olduğunu belirten Özkan, “Değirmenin tarihiyle ilgili değişik tarihlerde bilgiler buluyoruz. Su türbinin eklenmesi, etrafın düzelmesi, 300 metre üstteki bentinin onarılması ile ilgili kayıtlara rastladık. Lakin inşaat kaydıyla ilgili kesin bir kayıta ulaşmış değiliz. Söylenenlere nazaran, 1600’lü yılların başlarında buraya gelen Ermenilerin yapıtının olması kuvvetle olası. 1600 üzerinde bir hesap yapacak olursak 300 yılın üzerinde ve hatta hala ayakta. Bir onarım bekleyen, tamirat ve bakım gerektiren durumda beklemekte” diye konuştu.

“Restore edilmesini umutla bekliyoruz”

Yakup Özkan, kelamlarını şöyle noktaladı:

“Şuanda değirmenin mülkiyeti Akmeşe’de yaşayan bir komşumuzun üzerinde, 7 dönüm tapulu. Buranın onarımı ile ilgili İzmit Belediye Lideri Fatma Kaplan Hürriyet bir efor içerinse girdi ama yerin istimlakı ile ilgili sorun yaşıyorlar diye duyuyorum. Onunla ilgili dava konusu oldu. Değirmenin İzmit Belediyesi tarafından restore edilmesini umutla bekliyoruz”