Japon çay seremonisi ile Türk ve İslam kültürü ortasındaki benzerlikler anlatıldı
Osmanlı tasavvufu ve klasik Japon kültürü alanında araştırmalar yapan akademisyen Kayyım Naoki Yamamoto, Japon çay seremonisi ile Türk ve İslam kültüründeki öğeler ortasındaki benzerlikleri anlattı.
Marmara Üniversitesi Dr. Öğretim Vazifelisi Yamamoto, Londra’daki Yunus Emre Enstitüsünde Türk, İslam ve Japon kültürünün benzerliklerini ele aldığı Japon çay seremonisi etkinliğinde konuştu.
Kültür, sanat ve maneviyat alanındaki bağa değinen Yamamoto, yeni kuşaklara kültürler ortasındaki benzerlikleri göstermeye, yapay zeka kullanarak Japon kültürü ile İslam kültürünü harmanlamaya çalıştığını anlattı.
ChatGPT ve Mid Journey üzere yapay zeka araçlarını kullandığını söz eden Yamamoto, yapay zekanın oluşturduğu Müslüman Japon çizimlerine değinerek, “Çizimlerde İslami bedellere sahip Japonlar görüyoruz lakin bunlar Japon kültürünü yansıtmıyor. İslam Çin’de Çinli, Mali’de Afrikalı üzere görünür. İslam’ın tek bir rengi yoktur. Her kültürde yaşar.” diye konuştu.
Osmanlı’nın birçok kültürden iz taşıdığını kaydeden Yamamoto, Japon kültürünün de Arap, Fars ve İslam kültüründen izler taşıdığına işaret ederek, “Kimono sözü de ‘cübbe’ sözüyle benzerlik gösterir zira kültürler ortasında etkileşim var. Japon kültürü içinde Arap, Türk ve Fars kültüründen elementler taşıyor.” dedi.
Müslümanlara ilişkin kültürel öğelerin farklı kültürlerle etkileşimine de vurgu yapan Yamamoto, Japon çay seremonisinin de farklı kültürlerde yer aldığını söyledi.
Yamamoto, tasavvufla Japon çay seremonisi ortasında benzerlikler olduğunu da belirterek, “Tekkelere yeni gelen müritler hocalarına yemek servisi yapar. Çay seremonisinde de ustalarla tıpkı sofrada çay servisi yapılır. Hamdım, piştim, yandım kelamı de hem bir metafordur hem de gerçek bir süreci anlatır. Tasavvufta dünya hayatının süreksiz olduğu anlatılır, çay seremonisi yapılan salonlarda da bu anın son an olabileceğini söyleyen yazılar asılıdır.” sözlerini kullandı.
“Manga yeni jenerasyonlara Japon kültürünü öğretmek için kıymetli bir araç”
Japonya’ya has çizgi romanlar mangalarda da tasavvufta olduğu üzere bir usta-çırak münasebetinin işlendiğini kaydeden Yamamoto, “Manga, yeni kuşaklara Japon kültürünü öğretmek için kıymetli bir araçtır. Ben de Yunus Emre’nin ‘İlim, ilim bilmektir’ şiirinin altına bir manga karakteri ekleyerek paylaşım yaptım. Bu bana kültürleri yeni kuşaklara anlatma talihi veriyor.” dedi.
Yamamoto, Aşık Paşazade tarihinde geçen Anadolu’ya gelen ahiler, gaziler, bacıyanlar ve abdalların Japonya’ya geldiği bir kurgu dünyası oluşturduğunu da belirterek, “Kültürü yalnızca gerçekler üzerinden tarihi dizilerle değil kurgusal dünyalar üzerinden de anlatabiliriz.” değerlendirmesini yaptı.
Anadolu’daki bayan örgütleri olan Bacıyan-ı Rum’u Japon karakterlere uyarladığını anlatan Yamamoto, “Popüler kültürde başörtülü bayanları görmek çok güç lakin biz bu türlü karakterler oluşturabiliriz. Yeni nesle başörtü giyen karakterlerin de tanınan olduğunu anlatabiliriz.” diye konuştu.
Yamamoto, kültürlerin yeni elementlerle canlı tutulması gerektiğini söz ederek, “Kültür yalnızca müzelere kapatılırsa ölür. Daima yeni elementlerin girmesi gerekir. Bunu ChatGPT ve Mid Journey yapamaz. Zira o denli hisleri yoktur.” değerlendirmesi yaptı.
Konuşmasının akabinde Japon çay seremonisini sergileyen Yamamoto, tasavvuftaki “hiç” kavramını çay kavanozuna bir sınır yazısıyla işlediğini anlattı. Yamamoto, kavanozun seremoni öncesi temizlenmesinin kişinin “hiç kimse” olduğunu sembolize ettiğini tabir etti.
Ritüeldeki her bir figürün Doğu Asya kültüründe bulunan tabiattaki elementleri, küçük ve büyük alemi, âlâ ve berbat istikrarını sembolize ettiğini söyleyen Yamamoto, iştirakçilerle birlikte seremoniyi canlandırdı.