İngiltere ve AB, Türkiye’deki seçimlere nasıl bakıyor?
14 Mayıs‘ta yapılacak seçimler, Türk dış siyaseti açısından hayati değer taşıyor. İngiltere ve Avrupa Birliği (AB); Türkiye‘nin bilhassa demokrasi, AB üyeliği, Suriyeli sığınmacılar ve NATO’nun genişlemesi bahislerindeki tavrını yakından izliyor.
İngiltere’de 13 yıldır iktidarda olan Muhafazakar Parti hükümeti açısından Türkiye ile bağlantılarda ana gündem unsurlarından biri göç oldu.
İngiltere hükümeti, Manş Denizi’ni geçmeye çalışan rekor sayıda göçmenin ülkeye girişini engellemeye yönelik daha sert bir tavır izliyor.
Eski İngiltere Başbakanı Liz Truss’ın geçen yıl dışişleri bakanıyken, iktidara gelmesi halinde sığınmacıları göndermek istediği ülkeler ortasında Türkiye’nin de olduğu bildirilmişti.
Tartışmalı planla ilgili Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Tanju Bilgiç, “Basında yer alan Truss ile ilgili bu argümanların temelsiz olmasını umuyoruz” yorumunda bulunmuştu.
Bilgiç, Türkiye’nin bu fikre karşı olduğunu, “Son sekiz yıldır dünyada en çok sayıda mülteciye mesken sahipliği yapan milletimizin üçüncü bir ülkenin talebiyle daha büyük bir yükün altına girmesi, üstelik memleketler arası hukukla bağdaşmayan bir yaklaşıma katkıda bulunması kelam konusu değildir” kelamlarıyla tabir etmişti.
İngiltere’de sığınmacıları Ruanda’ya gönderme planı geçen yıl Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin müdahalesiyle engellenmişti.
BBC Türkçe‘ye konuşan Nottingham Üniversitesi Siyaset ve Memleketler arası Münasebetler Kısmı’nda Türk dış siyaseti uzmanı Dr. Natalie Martin, Türkiye’nin Suriyeli sığınmacılara yönelik tavrının yalnızca AB’yi değil İngiltere’yi de yakından ilgilendirdiğini söylüyor.
Martin bu durumun Brexit ile değişmediğini yalnızca daha “karmaşık ve belirsiz” hale geldiğini belirtiyor.
‘Kılıçdaroğlu’nun muahedesi çok daha kolay bir önder olması bekleniyor’
Türkiye’de seçmenler ortasında yükselen bir sığınmacı aksiliği var.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Millet İttifakı Cumhurbaşkanı Adayı Kemal Kılıçdaroğlu, farklı formlarda Suriyeli sığınmacıların iadesine yönelik vaatlerde bulundu.
Martin, “CHP’nin yer yer milliyetçi duruşu ve Kemalist geçmişi, her vakit tam manasıyla ilerici bir tavırda olmadığı manasına geliyor. Fakat partinin genel lideri Kılıçdaroğlu, muhakkak Erdoğan’dan çok daha az kibirli. Bu nedenle Hem AB hem de İngiltere açısından daha öngörülebilir bir başkan olarak görülüyor” diyor ve ekliyor:
“AB bağlantıları, Suriye siyaseti ve NATO açısından onunla anlaşmak çok daha kolay olacaktır. Zira (siyasetçinin yanıtlarını) kestirim edememek ve mantık süzgecinden geçirememek, Brüksel ve Londra’daki siyasetçiler için sahiden güç.
“Bence Kılıçdaroğlu’nun Erdoğan’a hiç benzememesi ve muahedesi çok daha kolay (bir lider) olması bekleniyor. Aslında gerçekte durum tam olarak bu türlü olmayabilir lakin Erdoğan ile kıyaslandığında muhakkak bu türlü olacaktır”.
BBC Türkçe’ ye konuşan L?ondra Üniversitesi’nin Doğu ve Afrika Çalışmaları Okulu’nda (SOAS) Türkiye uzmanı Profesör William Hale ise daha temkinli bir lisan kullanıyor.
Prof. Hale, İngiltere’de insanların en azından bunun çok yakın bir yarış olacağını ve birinci sefer Erdoğan’ın dişli bir rekabetle karşılaşacağını bildiğini söylüyor ve ekliyor:
“Ancak bu ülkede insanların şu an için bundan daha fazlasını lisana getireceklerini düşünmüyorum” diyor.
Prof. Hale, Batı’nın söylemlerinde çok dikkatli olduğunu zira Kılıçdaroğlu’na takviyesini açıklayan birinin Erdoğan’ın seçimleri kazanması halinde sıkıntı bir pozisyonda kalacağını tabir ediyor.
‘Türkiye’nin AB ile bağlarını tam üyelik noktasına kadar ilerleteceğini düşünüyorum’
Türkiye’nin AB’ye üyelik sürecinde yaşanan duraksama sürecinin seçimlerden sonra nasıl ele alınacağı, Batılı müttefiklerinin yakından takip ettiği bir öteki husus.
AB’nin Batı Balkan ülkeleri ve Türkiye için hazırladığı 2022 Genişleme Raporu’nda Türkiye’deki demokratik kuruluşların işlevlerinde önemli noksanlıklar olduğu belirtilmişti.
Raporda ilerlemenin görüldüğü ender alanlardan biri olarak göç ve iltica siyasetine işaret edilmişti.
Martin, Türkiye’nin AB’ye iştirak sürecinin en az 15 yıldır ilerlemediğini ve şu an olduğundan daha fazla ilerleme kaydedilmesi için liberal demokrat ıslahatların uygulanması gerektiğini, Kılıçdaroğlu’nun bunu vaat ettiğini söylüyor:
“Kılıçdaroğlu, Cumhurbaşkanı seçilmesi halinde Parlamenter Sistemi eski haline getirebilirse, Kopenhag Kriterleri’ni karşılayan öteki ıslahatlar uygulayabilirse o vakit AB’nin iştirak sürecinde ilerlemeye istekli olmasını beklerim.”
BBC Türkçe’ ye konuşan Profesör William Hale, Türkiye’nin AB üyelik sürecinin seçimlerden sonraki “en can alıcı konu” olacağını belirtiyor.
Millet İttifakı’nın Ortak Siyasetler Metni ile Türkiye’de insan hakları konusunda ilerleme vadettiğini söyleyen Prof. Hale, “Bunu başarabilirlerse AB ile ilgilerinde değerli bir mahzuru kaldırmış olacaklar” diyor ve ekliyor:
“Türkiye’deki insan hakları uygulamalarında ıslahat yapmayı ve birebir vakitte ekonomiyi istikrara kavuşturmayı başarırsa, o vakit bunun Türkiye’nin AB ile bağlantılarını tam üyelik noktasına kadar ilerleteceğini düşünüyorum” diyor.
Prof. Hale bağların ilerlemesi konusunda AB’den beklentilerini şu formda aktarıyor:
“Ancak şu da kıymetli, AB’nin de de bu mevzuda üzerine düşeni yapması, Yunanistan ile Türkiye ve Türkiye ile Kıbrıs ortasındaki en değerli ihtilafları ‘tarafsız, gerçekçi bir bakış açısı ile’ ele alması gerektiğini düşünüyorum.”
“Zorluk şu ki, Avrupa Birliği’nin bunu yapmaya hazır olup olmayacağını bilmiyorum, Yunanistan ve Kıbrıs’ın AB’ye üye olduğu göz önüne alındığında, onlar için yapılabilecek en kolay şey, ‘bu bizi ilgilendirmez’ demek olacak. Bence bu yanlış, lakin ne yazık ki, alabilecekleri konum bu.”
‘Erdoğan NATO’ya karşı sert çıkışıyla artı puan topladı’
Rusya’nın 24 Şubat 2022’de Ukrayna’yı işgaliyle başlayan savaş, NATO’nun genişlemesini hızlandırdı. İsveç ve Finlandiya’nın NATO’ya üyelik müracaatında Türkiye kilit ülkelerden biri olarak konumlandı.
Mayıs 2022’de NATO’ya iştirak müracaatında bulunan İsveç ve Finlandiya, süreci başlatabilmek için Türkiye’nin terörle gayret konusunda taleplerini içeren üçlü mutabakata 28 Haziran’da imza atmak durumunda kalmışlardı.
Türkiye, Mart ayında Finlandiya’nın NATO üyeliğinin Meclis’teki onay sürecinin başlatılmasına karar verdiğini açıklamış fakat İsveç’i uyarmıştı.
Erdoğan, Finlandiya ile birlikte NATO’ya üyelik başvurusu yapan İsveç’i “teröristlere kucak açmakla” suçlamıştı.
İsveç’in NATO üyeliği müracaatına dair genel kanının, “seçim sonrasına kadar ilerleme kaydedilmeyeceği” olduğunu belirten Dr. Martin, Erdoğan’ın kendisini “NATO’ya ve Batı’ya karşı sert bir hal gösteriyor üzere sunarak” artı puan topladığını belirtiyor.
Ancak Erdoğan’ın seçilmesi durumunda bile, çok büyük bir farkla kazanması mümkün görünmediği için, iktidarın İsveç’in üyeliğini kabul etmeye daha meyilli olacağını kestirim ediyor:
“Ancak bu, seçimlerden evvel olmayacak. Kılıçdaroğlu Cumhurbaşkanlığı seçimini kazanırsa, İsveç başvurusu konusunda çok daha uzlaşmacı olmasını beklerim, zira Türkiye’nin temelde NATO’ya gereksinimi var, eninde sonunda İsveç’in iştirak yolu açık olacak lakin 14 Mayıs‘tan sonra”.
‘Genel olarak istenen şey istikrar ve güvenlik’
Türkiye dış siyaseti uzmanı Dr. Martin, Türkiye’nin 2007 yılından bu yana “otoriterleştiğini” söylüyor ve 14 Mayıs seçimlerinde “istikrar ve güvenlik” beklentisinin Kılıçdaroğlu’nu bir adım öne çıkardığını belirtiyor:
“Genel olarak istenen şey istikrar ve güvenlik. Hasebiyle, örneğin şayet seçim sonuçları net olmazsa, süratli bir halde kaos yaşanması tehlikesi var.”
Kılıçdaroğlu’nun İngiltere’de haber gündemlerinin doruğunda olmadığını belirten Martin, “Eğer Türk ya da Kürt değilseniz, olayları yakından takip etmiyorsanız kim olduğunun bilindiğinden şüpheliyim” söylüyor. Lakin Kılıçdaroğlu’nun İngiltere ve AB için daha uygun bir müttefik olacağının düşünüldüğünü ekliyor:
“Genel olarak istenen Kılıçdaroğlu’nun açık bir çoğunlukla, adil oy sayımıyla zafer kazanması ve Türkiye’yi bundan 15 yıl evvel, otoriter bir yola girmeden evvelki haline getirmesi.
“Tabii Erdoğan basını ve hukuku denetim ediyor. Çaba etmeden gideceğini, (yenilgiyi) kabulleneceğini düşünmüyorum”.