Çanakkale’yi “geçilmez” kılan uğraşın detayları Devlet Arşivlerinde
Büyük Lider Mustafa Kemal Atatürk’ün, ulu Türk ordusuna, “Ben size taarruzu değil, ölmeyi emrediyorum.” diyerek, bağımsızlık bahtının değişmesine neden olduğu kahramanlık destanının tarihi evrakları, Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığında itinayla saklanıyor.
AA muhabirinin Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığından aldığı bilgiye nazaran, tarihin altın sayfalarının yazıldığı, 25 Nisan 1915’de başlayan ve 9 Ocak 1916’da büyük bir zaferle sonuçlanan Çanakkale Kara Muharebelerinin dokümanları ortasında, savaşlar öncesi ve sonrasındaki günlük harp raporları bulunuyor.
Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri, ayrıyeten Çanakkale Zaferine ait yurt içi ve yurt dışı tebrikler, 25 Nisan-31 Ağustos 1915 periyodu kara harekatıyla ilgili günlük savaş raporları, kara muharebelerinde muvaffakiyet gösteren subay ve erlerin tayin, ödül ve terfileri, müttefik kara, deniz ve hava kuvvetlerinin memleketler arası savaş hukukunu ihlal eden askeri hareketleri, Çanakkale’de savaşmış askerler ile muharebeleri izlemiş gazetecilerin yazdıkları rapor, mektup ve günlükler üzere çok sayıda tarihi evraka konut sahipliği yapıyor.
Belgeler ortasında, Türk ordusunun karadan, Fransız Jeanne d’Arc ve İngiliz Agamemnon Zırhlısı ile müttefiklere ilişkin 16 farklı zırhlı kuvveti nasıl püskürttüğüne ait resmi yazışmalar da bulunuyor.
Üç gün, gece ve gündüz, sert ve çalılık arazide harp eden Türk askerlerinin yorgunluğuna karşın düşmana karşı uğraş verdiğinin belirtildiği evraklarda, bu muharebede düşmandan 2 mitralyöz tüfeğinin ele geçirildiği anlatılıyor.
Belgelerde, yarısı işgal altında olan Kumkale köyünün bir gece hamlesiyle düşmandan temizlendiği, bu sayede Anadolu yakasında tek bir düşman askerinin kalmadığı, düşmanın götüremediği 3 mitralyözün düşmana karşı kullanıldığı kaydediliyor.
Boğaz’dan girmek isteyen Fransız Jeanne d’Arc Kruvazörü’nün ateş altına alınarak geri çekilmesinin sağlandığı ve bir İngiliz torpido muhribinin batırıldığı bilgisi dokümanlarda yer alıyor.
Karargah-ı Genel İstihbarat Şubesi Müdürlüğü telgrafında ise Jeanne d’Arc zırhlı kruvazörünün Türk ordusunun ateşiyle hasara uğraması ve çıkan yangın sonucu Bozcaada’ya çekilmek zorunda kalması anlatılıyor.
Aynı formda İngilizlere ilişkin torpido muhribinin batırılması, bir düşman nakliye gemisinde, Türk ordusunun topçu ateşleriyle yangın çıkarılması ve geminin telaş içerisinde uzaklaşmasına ait telgrafla tarihe not düşülüyor.
Belgelerde, Bolayır civarına ateş altına almaya çalışan Agamemnon Zırhlısı’na dört mermi isabet ettiği ve bunun sonucunda geminin geri çekilmek zorunda kaldığı şöyle aktarılıyor:
“Düşman bugün Arıburnu civarında bulunduğu dar sahayı genişletmek için tekrar sol cenahıyla ileri hareket teşebbüsünde bulunmuş ise de buna karşılık vak olan taarruzlarımız üzerine düşman telefat-ı azime ile yalçın kayalı dereler içine atılmış ve ba’dehü kıyıya gerçek sürülmüştür. Bu esnada düşmanın bir nakliye gemisinde topçu ateşlerimizin tesiriyle yangın zuhur etmiş, civarındaki öteki nakliye sefaini telaş ile uzaklaşmışlardır. Dün Bolayır civarına aşırma endaht icra etmeye çalışan Agamemnon Zırhlısı’na dört mermi isabet etmiş ve ba’dehü zırhlı endahta devam edemeyerek çekilmiştir.”
Firar edemeyenler beyaz bayrak çekerek teslim oldu
Belgeler ortasında, Osmanlı Genelkurmay Başkanlığı İstihbarat Şubesinin, Matbuat-ı Genele Müdüriyetine (Basın Yayın Genel Müdürlüğü) çektiği telgraflar da bulunuyor.
Arşivde saklanan 19 Nisan 1915 tarihli dokümanda, Osmanlı Devletinin lehine devam eden savaşta, ordunun başarılı taarruzu nedeniyle, düşmanın Gelibolu Yarımadası’ndaki tahliyesinde başarılı olamadığı belirtiliyor. Bu kapsamda, 23 Nisan tarihli, Matbuat-ı Genele Müdüriyetine bildirilen yazıda, Seddülbahir’e karşı yapılan harekatta İngilizlerin büyük can kaybı verdiği aktarılıyor.
Karargah-ı Genel İstihbarat Şubesi Müdürünce, Matbuat-ı Genele Müdüriyetine yazılan 25 Nisan 1915 tarihli dokümanda ise düşmanın uzaklaştırılması için taarruz buyruğunun verildiği Seddülbahir’de Tekke Burnu civarındaki düşman bölüğünün ulu bir taarruzla bütünüyle denize döküldüğü bilgisi yer alıyor.
Öte yandan, 27 Nisan tarihli Matbuat-ı Genele Müdüriyetine bildirilen yazıda, denize hakikat firar eden düşmanın bir kısmının sandallara binerek uzaklaştığı, firar edemeyenlerin ise beyaz bayrak çekerek küme küme teslim olduğu bildiriliyor.
Belgelerde, 20 Nisan-3 Mayıs 1915’te düşmanın boğazlara saldırısı nedeniyle Çanakkale dahilinde konut ve eşyası yananlara yardım yapılması hakkında Sadaret’ten, Dahiliye ve Maliye Nezareti’ne yazılan tebligatlara ait detaylar da görülüyor. Tebligatlarda, haneleri ve eşyası yananların ziyanlarının inanılmaz masraflar kapsamında ödeneceği belirtiliyor.
Öte yandan, süngü atağı taktiği ile düşman kuvvetlerinden cephaneler ve silahların ele geçirildiğiyle ilgili de evraklar bulunuyor.