Anayasa Mahkemesi’nden bekçi kararı! Artık vatandaşlara elle arama yapamayacaklar

Yüksek Mahkeme, CHP’nin, 7245 sayılı Çarşı ve Mahalle Bekçileri Kanunu’nun birtakım kararlarının iptaline ait başvurusunu karara bağladı. Kanun’un 6’ncı unsurunun 1’inci fıkrasının b bendinde yer alan ve “Görev bölgeleri içinde bulunan konut, iş yeri ve araçlar üzere malların korunmasında sahipleri tarafından noksan alınan önlemleri tamamlattırmak” kuralının iptaline hükmedildi.

KURALIN BİLİNMEYEN OLDUĞU SONUCU

Önleyici ve esirgeyici misyon kapsamında “noksan tedbirlerin” neler olduğunun açıklanmadığına işaret edilen kararda, “Bu önlemlerin tamamlattırılmasından ne anlaşılması gerektiği, bu yetkinin kapsam ve hudutları ile nasıl gerçekleştirileceği muhakkak değildir. Bu prestijle kâfi yasal prensip ve çerçeveyi öngörmemesi nedeniyle kuralın bilinmeyen olduğu sonucuna ulaşılmıştır.” değerlendirmesi yer aldı.

BAZI KARARLAR İPTAL EDİLDİ

Çarşı ve mahalle bekçilerinin, “kamu nizamını bozacak mahiyetteki şov, yürüyüş ve karışıklıkların önlenmesi gayesiyle genel kolluk kuvvetleri gelinceye kadar önleyici önlemleri alması”nı öngören Kanun’un 6’ncı hususunun 1’inci fıkrasının ç bendi de Yüksek Mahkeme tarafından iptal edildi. İptalin münasebetinde, kamu tertibini bozacak hareket ve durumların mahiyeti, boyutu ve hudutlarının neler olduğunun belirlenmediği, toplantı ve şov yürüyüşü düzenleme hakkında sınırlamaya yol açan önleyici önlem mahiyetindeki misyon ve yetkilerin neler olduğunun ve kapsamının düzenlenmediği belirtildi.

Aynı Kanun’un 6’ncı hususunun 1’inci fıkrası g bendinde yer alan çarşı ve mahalle bekçilerinin “halkın sükun ve istirahatini bozanları ve diğerlerini rahatsız edenleri engelleme görevi” kararı de Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edildi.

Kararda, “Halkın sükun ve istirahatini bozmak, diğerlerini rahatsız etmek hareketlerinin kabahat kapsamında değerlendirileceği, engellemenin kapsamı, hangi yetkileri içerdiği ve hudutları konusunda kural meçhuldür.” tespiti yer aldı. Engelleme yetkisinin uyarma yetkisini aşmasının ve temel haklara müdahale boyutuna ulaşmasının da mümkün olduğu belirtilen kararda, “engelleme” tabirinin güç kullanma yahut silah kullanma yetkisini içerip içermediğinin belgisiz olduğu kaydedildi.

“ELLE KONTROL” DÜZENLEMESİNE İPTAL

Anayasa Mahkemesi, Çarşı ve Mahalle Bekçileri Kanunu’nun 7’nci unsurunun 6’ncı fıkrasında yer alan “durdurduğu kişi üzerinde yahut aracında silah ya da tehlike oluşturan öteki bir eşyanın bulunduğu konusunda kâfi kuşkunun varlığı halinde, kişinin kendisine yahut diğerlerine ziyan verilmesini önlemek emeline yönelik el ile dıştan denetim dahil gerekli önlemleri alabilmesi” kuralını iptal ederken münasebette “gerekli tedbirlerin” neler olduğunun açıklanmadığı kaydedildi. Kararda, “Kuralda, bahsi geçen durumların varlığı halinde gerekli önlemlerin neler olduğu, yetkinin kapsam ve hudutları açık ve net olarak belirlenmemiştir. Bu prestijle bireylerin üstünde ve eşyası üzerinde yapılacak elle denetim faaliyeti ile arama ortasındaki sonun tespit edilmesi açısından kuralda belirsizlik bulunmaktadır.” tabirleri yer aldı.

Elle denetimin arama önlemi boyutuna ulaşmasını önleyecek halde kapsam ve hudutlarının tespit edilmediği belirtilen kararda, “Anayasa’nın 20’nci hususunda düzenlenen şahısların özel hayatına hürmet gösterilmesi hakkına getirilen sınırlamanın öngörülebilir bir yasal desteğinin bulunmadığı sonucuna ulaşılmıştır.” tespitine yer verildi.

HAFTALIK ÇALIŞMANIN 40 SAATİ AŞMASINI ÖNGÖREN KURAL İPTAL

Anayasa Mahkemesi, Kanun’un 12’nci unsurun 1’inci fıkrasında yer alan, çarşı ve mahalle bekçilerinin çalışma müddetlerinin 40 saati aşabileceğini öngören, “emniyet ve asayişin gerektirdiği durumlarda haftalık 40 saat olarak belirlenen çalışma mühletinin haftada bir gün istirahat verilmek kaydıyla artırılabilmesi” kararını de iptal etti.

Kararda, “Çalışma mühletinin azami ne kadar artırılabileceği, artırılan bu mühletlerin nasıl telafi edilebileceği konusunda rastgele bir düzenleme bulunmamaktadır. Bu nedenle kuralla öngörülen sınırlama belli ve öngörülebilir nitelikte değildir. Anayasa Mahkemesi, açıklanan münasebetlerle kuralın Anayasa’ya karşıt olduğuna ve iptaline karar vermiştir.” sözleri yer aldı.

9 AY SONRA YÜRÜRLÜĞE GİRECEK

AYM, kanunda yer alan “Emniyet ve jandarma teşkilatlarında istihdam edilen çarşı ve mahalle bekçilerinin amirleri, meslek hiyerarşileri içinde tespit edilir” kararını de “çarşı ve mahalle bekçilerinin talimat alacağı, süreçlerini hukuksallık ve yerindelik bakımından denetleyecek, düzeltecek, iptal edecek, disiplin, atama, terfi süreçlerini yapacak amirlerin kimler olduğunun kuralda tespit edilmediği” gerekçesiyle iptal etti.

Yüksek Mahkemenin iptal kararları, 9 ay sonra yürürlüğe girecek.