2 bin yıl evvelki Manisa sarsıntısı 12 antik kenti yok etti

2 bin yıl evvelki Manisa zelzelesi 12 antik kenti yok etti

Manisa’nın Yuntdağı bölgesindeki Aigai Antik Kenti’nde yapılan hafriyatlarda, Milattan Sonra 17 yılında yaşanan büyük sarsıntıyla bağlı bir yazıt bulundu

Depremi anlatan antik periyot müellifleri: “Ovalar yarıldı, insanları yuttu. Batı Anadolu‘nun en büyük felaketi!”

Kaynaklarda devrin Roma İmparatoru olan Tiberius, yıkılan kentlere 5 yıl vergi muafiyeti sağlayıp, çeşitli yardımlar yaptığı yer alıyor

MANİSA – Manisa’nın Yunusemre ilçesindeki Aigai Antik Kenti’nde 2004 yılından bu yana devam eden hafriyatlarda, yaklaşık 2 bin yıl evvel Manisa’da meydana gelen ve 12 antik kenti yıkan zelzeleye ilgili yazıt bulundu. Antik müelliflerin “Büyük felaket” diye tanımladığı zelzele sonrası yıkılan kentin tekrar imarına büyük katkısı olan Roma İmparatoruna teşekkür edilmesinin yer aldığı yazıt, bölgenin zelzele gerçeğinin binlerce yıl öncesine dayandığını gösteriyor.

Manisa’nın Yunusemre ilçesinde bulunan Aigai Antik Kenti, 2004 yılından bu yana devam eden kazılarla binlerce yıllık geçmişe ışık tutmaya devam ediyor. 2800 yıl evvel kurulan kent bünyesinde pek çok anıyı da barındırıyor. Kentte yapılan hafriyatlarda Manisa ve etraf vilayetlerin depremselliği açısından da çok kıymetli izler ve yazıtlara rastlanıldı. Milattan sonra 17 yılında meydana gelen ve 12 antik kentin yıkımına neden olan büyük zelzelenin izleri Aigai Antik Kenti’nde bulundu. Batı Anadolu tarihi açısından çok değerli olan ve hem Latince hem de eski Yunanca yazılan yazıt ile Milattan Sonra 17 yılında yaşanan zelzele sonrası yıkılan 12 kentin Roma İmparatoru Tiberius’un da dayanaklarıyla tekrar ayağa kaldırıldığı öğrenildi. İzmir’in Aliağa ilçesinde yer alan Kyme Antik Kentinden Alaşehir’deki Philadelphia ve Salihli’deki Sardeis’e kadar pek çok büyük kent devletini enkaza çeviren sarsıntı sonrası Roma İmparatorluğu tarafından senatörler gönderilmiş, Sardeis’e 10 yıllık öbür kent devletlerine ise 5’er yıllık vergi muafiyeti uygulanmış.

Öte yandan 17 yılında meydana gelen büyük zelzeleyle ilgili ayrıntılar periyodun antik muharrirleri tarafından da kaleme alınmış. Antik müelliflerden Yaşlı Plinius, zelzelesi, ‘insanoğlunun gördüğü en büyük deprem’ olarak nitelendirirken, insanların ovalara hakikat kaçtığını ve ovaların yarılarak insanların da yarıklara düştüğünden bahsettiği öğrenildi.

“Batı Anadolu tarihi açısından çok kıymetli bir olay”

Depremin Batı Anadolu tarihi açısından çok büyük bir olay olduğunu söyleyen Manisa Celal Bayar Üniversitesi Arkeoloji Kısmı Öğretim Üyesi ve Aigai Hafriyatı Lideri Prof. Dr. Yusuf Sezgin, “Aigai Antik Kenti’nde hafriyatlar 2004 yılından beri devam ediyor. Kentin geçmişi Milattan Evvel 8. yüzyıla kadar dayanıyor. Yani kent günümüzden 2800 yıl evvel kurulmuş. 2004 yılında biz kazılara başladığımızda birinci maksadımız insanların kenti rahat gezmelerini sağlamak gayesiyle antik yolları açığa çıkarmaktı. 2006 yılında kentin değerli giriş kapılarından bir adedinde hafriyat yaparken yazıtlı mimari bloklarla karşılaştık. Kesimler halindeydi bu yazıt. Hem Latince hem de eski Yunanca bir yazıttı. Tabi yazıtın birinci başta ne olduğunu tam anlayamadık. Ama devamını da bulduk. Yazıtın ne olduğunu şu an anlamış durumdayız. Aslında Batı Anadolu tarihi açısından çok kıymetli bir olayı anlatıyor bu yazıt” dedi.

“İnsanlar ovalara gerçek kaçıyorlar ovalar yarılıyor, beşerler yarıkların içine düşüyor”

Dağlarda kurulan antik kentin insanları sarsıntı sırasında ovalara kaçtığını ve ovaların yarılarak insanları yuttuğuna dair yazıtlara rastladıklarını söyleyen Prof. Dr. Sezgin, “İsa’nın doğumundan yani 0 tarihinden 17 yıl sonra yani Milattan Sonra 17 yılında çok büyük bir zelzele oluyor Batı Anadolu’da. Zelzelenin boyutu o kadar büyük ki o periyotta yaşayan antik müelliflerin büyük bir kısmı bunun ‘Batı Anadolu’nun başına gelmiş en büyük felaket’ olduğunu söylüyorlar. Yalnızca tek bir müellif değil farklı farklı antik müellifler anlatıyor. Çok ünlü bir Romalı müellif olan Yaşlı Plinius, 17 yılında gerçekleşen bu sarsıntısı ‘İnsan oğlunun gördüğü en büyük zelzele. İnsan oğlunun yaşadığı en büyük felaket’ diye anlatıyor. Bu zelzele sırasında bilhassa Tacitus isimli bir antik muharrir zelzelenin ayrıntılarını bize anlatıyor. Ayrıntılar da şu halde; ’12 tane kent yıkıldı’ diyor. Bu kentleri sayıyor. Ege Denizi kıyısından Kyme’den, bugünkü Aliağa’dan başlıyor, Alaşehir yani Philadelphia’ya kadar kuş uçumu 150 kilometre boyunca 12 kent yıkılıyor. Bu kentlerin 9 tanesi Manisa’da. Antik kentlerin isimleri tek tek sayılıyor. 3 tanesi bugün Manisa vilayet hudutları dışında ancak birebir çizgi üzerindeki kentler yıkılıyor. Bilhassa Tacitus bu zelzelenin büyüklüğünü Magnesia’da yani Manisa’da ‘İnsanlar ovalara gerçek kaçıyorlar ovalar yarılıyor, beşerler yarıkların içine düşüyor’ biçiminde anlatıyor. Biraz abartılı bir sözmüş üzere geliyor fakat bilhassa son devirde Kahramanmaraş sarsıntıları bize gösterdi ki sahiden ovalarda çok büyük yarıklar oluşabiliyor” tabirlerini kullandı.

“Antik müellifler bilhassa en büyük yıkımın iki antik kette olduğunu söylüyor”

Yazıtlarda ön plana çıkan ayrıntıları paylaşan Prof. Dr. Sezgin, “Dikkat edilmesi gereken bahis da şu; bütün antik muharrirler bilhassa en büyük yıkımın iki antik kette olduğunu söylüyor. Bir tanesi Sardeis yani bugünkü Salihli, bir başkası de Magnesia Spilos yani Spil Dağı üstündeki Manisa. Bu demek oluyor ki yakınlarda bir fay çizgisi olması lazım. Yani zelzelenin merkez üssü Manisa yakınlarında olmalı. Bu yıkımdan o anlaşılıyor. Hatta yıkımın boyutları o kadar büyüktü ki İmparator Tiberius, çok önemli yardımlar yapıyor bu kentlere ve vergiden de muaf tutuyor. Bütün kentleri vergiden 5 yıl muaf tutuyor, Sardeis’i 10 yıl muaf tutuyor. O kadar büyük bir yıkım olmuş. Tiberius’un cömert yardımlarıyla bu kentler ayağa kaldırılıyor” dedi.

Deprem sonrası kentler Roma İmparatoruna şükranlarını sunmuş

Yaşanan sarsıntının akabinde yıkılan ve tekrar ayağa kaldırılan 12 antik kent Roma’ya giderek periyodun Roma İmparatoru Tiberius için bronz heykel yaptırarak şükranlarını sunduklarını söyleyen Sezgin, “Bu büyük yardımların akabinde bu 12 kent kendi ortalarında toplanıyorlar. Oylama yapıyorlar ‘şükranımızı nasıl tabir edelim imparatora’ diye. Roma’ya giderek büyük bir anıt inşa ettiriyorlar. İmparatorun büyük bir bronz heykelini yaptırıyorlar. Bu 12 kent ve bunlara sonradan eklenen 2 kent ile birlikte toplam 14 kent var. Bu iki kent muhtemelen Milattan Sonra 23 yılındaki zelzelede hasar görmüş. 14 kent imparatora büyük bir anıtsal bronz heykel yaptırıyorlar. Heykelin kuralının üstünde antik kentler insan biçiminde tasvir edilmiş. Her bir kent tasvirinin altında kentin ismi yazıyor. Mesela burada Aigai elinde yunus tutan bir bayan olarak betimlenmiş. Aigai, Kyme, Philadelphia üzere kentler simgeleştirilmiş bir halde karşımıza çıkıyorlar” diye konuştu.

“Yıkılan kentlerin neredeyse hepsi kayalık alanlarda dağlık kurulmuş kentler”

Yıkılan kentlerin dağlık alanlara kurulduğuna dikkat çeken Prof. Dr. Sezgin, zelzelenin 7’nin üzerinde bir büyüklüğü olduğunu kestirim ettiklerini belirterek “Bizim gözümüzden kaçırmamamız gereken nokta zelzelenin merkezinin Manisa yakınlarında olması. İkincisi bu yıkılan kentlerin neredeyse hepsi kayalık ve dağlık alanlarda kurulmuş kentler. Buradaki binalar taş binalar. Bunlar yıkıldığına nazaran en az 7 ve üstü bir zelzele olması gerektiğine inanıyorum. O denli 7’nin altında bir zelzele böylesi sağlam kentleri yıkamaz. O açıdan hazırlıklı ve dikkatli olmamız gerekiyor. Elbette zelzele tarihini bilmek çok kıymetli bir şey. Buna hazırlıklı olmamız gerekiyor” dedi.

“Depremin büyüklüğünü ve felaketini toplum her vakit hatırlıyor”